L-karnityna – właściwości, źródła, działanie, dawkowanie, skutki uboczne
L-karnityna jest aminokwasem występującym w prawie wszystkich komórkach organizmu człowieka. Mimo że organizm ma zdolność do samodzielnego jej syntezowania, często jest dodatkowo suplementowana. Promowana jest jako skuteczny środek na odchudzanie poprawiający aktywność ruchową oraz ogólne samopoczucie. Czy faktycznie l-karnityna ma takie właściwości? Czy warto ją suplementować?
SPIS TREŚCI:
1. L-karnityna – właściwości
2. L-karnityna w żywności
3. L-karnityna a choroby serca
4. L-karnityna a odchudzanie
5. L-karnityna a cukrzyca
6. L-karnityna – dawkowanie
7. L-karnityna – skutki uboczne
8. Podsumowanie

Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. L-karnityna – właściwości
Rysunek 1. Wzór l-karnityny
Źródło: toxnet.nlm.nih.gov.
Karnityna jest aminokwasem, którego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa carnis, które oznacza mięso. Pierwszy raz bowiem wyizolowano ten związek właśnie z mięsa. Jest pochodną kwasu β-hydroksy-γ-aminomasłowego. Znajduje się w prawie wszystkich komórkach ciała. Organizm syntezuje karnitynę w wątrobie i nerkach z dwóch aminokwasów – metioniny i lizyny. Pojęcie karnityny obejmuje L-karnitynę, acetylo- L-karnitynę i propionylo-L-larnitynę. Literka L oznacza jedną z form karnityny. Aminokwas ten może występować w dwóch postaciach – D i L, które są swoimi odbiciami lustrzanymi. Jednakże tylko L-karnityna jest aktywna w organizmie i występuje w żywności. Pod wpływem ogrzewania produktów w wysokiej temperaturze w środowisku zasadowym może ulec przemianie w postać D. Ponad połowa L-karnityny dostarczona wraz z dietą wchłania się w jelicie cienkim. Dzięki nerkom utrzymywana jest ona na stałym i odpowiednim poziomie. Jej nadmiar jest wydalany wraz z moczem.
L-karnityna pełni kluczową rolę w metabolizmie energetycznym organizmu. Transportuje długołańcuchowe kwasy tłuszczowe do mitochondriów, gdzie są „spalane” i wykorzystywane do produkcji energii. Znajduje się przede wszystkim w komórkach mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego, które wykorzystują tłuszcz właśnie w celach energetycznych. Ponadto wywiera pozytywny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie mitochondriów. Zaburzone funkcje tych organelli komórkowych przyczyniają się m.in. do starzenia organizmu.
Badania przeprowadzone na szczurach wykazały, że przyjmowanie wysokich dawek acetylo-L karnityny i kwasu α-liponowego (przeciwutleniacza) spowalnia stopień rozpadu mitochondriów. Szczury poruszały się o wiele częściej oraz poprawiły swoje zdolności umysłowe. Poza tym metaanaliza badań przeprowadzonych na ludziach sugeruje, że suplementacja acetylo-L-karnityną może poprawić funkcje umysłowe oraz spowolnić postępowanie choroby Alzheimera u osób starszych. Osoby biorące udział w badaniach przyjmowały 1,5–3 g acetylo-L-karnityny dziennie przez 3–12 miesięcy.
Suplementy z L-karnityną są popularne szczególnie wśród sportowców. Stosowane są głównie w celu poprawy wydolności, jednak nie ma to potwierdzenia w badaniach naukowych. Suplementy z L-karnityną nie zwiększają użycia tlenu przez organizm ani nie poprawiają stanu metabolicznego w trakcie ćwiczeń.
2. L-karnityna w żywności
L-karnityna występuje powszechnie w produktach spożywczych takich jak mięso, mleko, ryby, wątroba czy kiełki pszenicy. Najlepszym jej źródłem są produkty odzwierzęce. Największe ilości L-karnityny znajdują się w czerwonym mięsie. Osoby dorosłe, których dieta jest różnorodna i bogata w czerwone mięso, dostarczają około 60–180 mg tego aminokwasu dziennie. Znacznie mniej karnityny przyswajają z dietą weganie – jedynie 10–12 mg. Tabela 1 przedstawia zawartość L-karnityny w przykładowych produktach spożywczych.
Tabela 1. Zawartość L-karnityny w 100 g produktu spożywczego
Produkt spożywczy | Zawartość L-karnityny [mg] |
Stek wołowy, gotowany | 45–131 |
Dorsz, gotowany | 3–6 |
Mleko pełne | 3 |
Pierś z kurczaka, gotowana | 2–4 |
Ser cheddar | 3 |
Pieczywo pszenne | 0,4 |
3. L-karnityna a choroby serca
Choroby układu krążenia stanowią istotną przyczynę zgonów na całym świecie. Leczenie farmakologiczne niesie za sobą skutki uboczne w postaci działania hepatotoksycznego (działanie toksyczne na komórki wątroby) oraz zmian hematologicznych (schorzenia krwi i układu krwiotwórczego).
Poszukując alternatywy, skupiono się na L-karnitynie, która wpływa korzystnie na pracę serca. Ułatwia transport długołańcuchowych kwasów tłuszczowych do mitochondriów, przez co zmniejsza stres oksydacyjny oraz zapalenie i obumieranie włókien mięśniowych serca. Pomaga w utrzymaniu równowagi komórkowej, regulując dopływ wapnia, uwalnianie enzymów wewnątrzkomórkowych i zawartość fosfolipidów w błonie komórkowej. Ponadto działa korzystnie na gospodarkę tłuszczową. Obniża stężenie cholesterolu i trójglicerydów we krwi oraz ciśnienie tętnicze krwi.
Niedobór tego aminokwasu prowadzi do powstania metabolicznego zaburzenia, które związane jest z chorobami sercowo-naczyniowymi. Podaż karnityny wraz z dietą zabezpiecza przed nieprawidłową pracą komórek, toksycznym uszkodzeniem mięśnia sercowego i zakłóceniem rytmu serca. Korzystny wpływ l-karnityny na układ krążenia obserwowano u ludzi w każdym wieku – od niemowląt do osób starszych.
4. L-karnityna a odchudzanie
Przeprowadzono wiele badań, w których sprawdzano wpływ l-karnityny na spadek masy ciała. Metaanaliza randomizowanych badań przeprowadzona przez M. Pooyandjoo i wsp. wykazała, że osoby suplementujące L-karnitynę zmniejszyły istotnie swoją masę ciała w porównaniu z grupą kontrolną. Szybkość redukcji wagi w czasie malała. Pamiętać należy, że L-karnityna jest tylko jednym z elementów składowych całego programu odchudzania. Bardzo ważne jest bowiem wdrożenie aktywności fizycznej w postaci ćwiczeń o średniej intensywności trwających minimum 30 minut.
5. L-karnityna a cukrzyca
L-karnityna wykazuje pozytywny wpływ na osoby cierpiące na cukrzycę typu 2. Badania naukowe dowodzą, że dożylna suplementacja L-karnityną może poprawić wrażliwość na insulinę u diabetyków. Dzieje się tak dzięki obniżeniu poziomu tłuszczu w mięśniach, a także glukozy we krwi przez szybszy wzrost jej utleniania w komórkach. Badania kliniczne przeprowadzone na pacjentach z cukrzycą typu 1 i 2 wykazały, że suplementacja doustna 3 g acetylo-L-karnityny dziennie przez rok zapewnia znaczną ulgę w bólu nerwów oraz poprawia percepcję wibracji u osób z neuropatią cukrzycową.
6. L-karnityna – dawkowanie
Zdrowe osoby nie muszą dostarczać L-karnityny wraz z pożywieniem ani jej suplementować. W 1989 roku Rada ds. Żywności i Żywienia zdecydowała, że nie ma potrzeby dostarczania dodatkowych ilości karnityny wraz z dietą. Z tego względu nie ustaliła zalecanej dziennej dawki dla tej substancji. W normalnych warunkach bowiem organizm wytwarza wystarczającą dla swoich potrzeb ilość tego aminokwasu. Jednak w niektórych przypadkach, np. wcześniaków, które nie potrafią syntezować jej w odpowiedniej dawce, rekomendowana jest uzupełniająca suplementacja. Food and Drug Administration zatwierdził L-karnitynę jako lek przeznaczony do leczenia niedoboru karnityny w organizmie.
7. L-karnityna – skutki uboczne
Przyjmowanie wysokiej dawki L-karnityny rzędu 3000 mg dziennie może wywoływać wymioty, nudności, skurcze brzucha, biegunkę oraz „ rybi” zapach ciała. Niekiedy mogą również występować objawy osłabienia mięśni.
8. Podsumowanie
L-karnityna jest aminokwasem, który wykazuje wiele korzystnych właściwości dla organizmu człowieka. Wspiera redukcję masy ciała oraz pozytywnie oddziałuje na układ sercowo-naczyniowy. Prawidłowo funkcjonujący organizm ma zdolność do wytwarzania odpowiedniej do swojego zapotrzebowania ilości tego aminokwasu. Dlatego Rada ds. Żywności i Żywienia nie ustaliła dziennej dawki karnityny przyjmowanej z zewnątrz. Wiadomo, że nie powinno przyjmować się jej w bardzo wysokich dawkach, gdyż może nieść to za sobą niepożądane skutki uboczne.

Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Ames B.N., Liu J., Delaying the mitochondrial decay of aging with acetylcarnitine, „Annals of the New York Academy of Sciences” 2004, 1033,16–108.
Brass E.P., Supplemental carnitine and exercise, „The American Journal of Clinical Nutrition” 2000, 72(2), 618S–23S.
Mingrone G., Carnitine in type 2 diabetes, „Annals of the New York Academy of Sciences”, 2004 1033, 99–107.
Montgomery S.A., Thal L.J., Amrein R., Meta-analysis of double blind randomized controlled clinical trials of acetyl-L-carnitine versus placebo in the treatment of mild cognitive impairment and mild Alzheimer’s disease, „International Clinical Psychopharmacology” 2003, 18, 61–71
Pooyandjoo M. et al., The effect of (L-)carnitine on weight loss in adults: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials, ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27335245 (10.2017).
Rebouche CJ., Carnitine, Modern Nutrition in Health and Disease, red. Shils M.E. et. al., Philadelphia 1999, 31, 505–512.
Rebouche C.J., Kinetics, pharmacokinetics, and regulation of L-carnitine and acetyl-L-carnitine metabolism, „ Annals of the New York Academy of Sciences” 2004, 1033, 30–41.
Ringseis R. et al., Regulation of carnitine status in ruminants and efficacy of carnitine supplementation on performance and health aspects of ruminant livestock: a review, „Archives of Animal Nutrition” 2018, 72(1), 1–30.
Sikorski Z.E., Chemia Żywności. Tom 2, Warszawa 2007, 274–277.
Sima A. et al., Acetyl-L-carnitine improves pain, nerve regeneration, and vibratory perception in patients with chronic diabetic neuropathy: an analysis of two randomized placebo-controlled trials, „Diabetes Care” 2005, 28(1), 89–94.
Wang Z.Y. et al., L-Carnitine and heart disease, „Life Science” 2017, S0024-3205(17)30652-5.