Kwas gamma-linolenowy (GLA) – źródła, działanie, korzyści dla zdrowia
Termin „niezbędnie nienasycone kwasy tłuszczowe” przeważnie kojarzy się z kwasami omega-3 – ALA, DHA i EPA. Niemniej jednak nie można zapominać, że równie ważnym elementem codziennej diety są kwasy tłuszczowe omega-6. Wśród nich warto zwrócić uwagę na kwas gamma-linolenowy, który może okazać się niezwykle istotny dla zdrowia.
SPIS TREŚCI:
1. Kwas gamma-linolenowy – źródła w codziennej diecie
2. Jak działa kwas gamma-linolenowy
3. Kwas gamma-linolenowy – badania i zastosowanie
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Kwas gamma-linolenowy – źródła w codziennej diecie
W celu wzbogacenia codziennej diety o kwasy omega-3 zaleca się regularnie spożywać ryby i owoce morza, przyjmować tran lub sięgnąć po suplementy. W głównej mierze źródłem kwasu gamma-linolenowego są oleje roślinne, które dostarczają też wielu innych NNKT.
Najlepszym wyborem okażą się oleje z takich roślin jak:
– ogórecznik lekarski (18–26 g/100 g oleju),
– porzeczka agrest (19–20 g/100 g oleju),
– czarna porzeczka (12–20 g/100 g oleju),
– nawrot lekarski (18 g/100 g oleju),
– farbownik lekarski (16 g/100 g oleju),
– ośmiał gładki (13 g/100 g oleju),
– żmijowiec zwyczajny (9–12 g/100 g oleju),
– wiesiołek dwuletni (7–10 g/100 g oleju),
– konopie siewne (4–6 g/100 g oleju).
Mniej oczywistymi, ale równie cennymi źródłami kwasu gamma-linolenowego są tłuszcze pozyskane ze spiruliny (do 30 g GLA) oraz niektórych gatunków grzybów, m.in. Mucor czy Thamnidium (23–26 g GLA). Warto też dodać, że w przypadku niemowląt omawiany kwas jest dostarczany wraz z mlekiem matki.
2. Jak działa kwas gamma-linolenowy
Właściwości kwasu gamma-linolenowego w głównej mierze dotyczą aktywności przeciwzapalnej, wynika to przede wszystkim z metabolizmu tego związku.
Substratem w procesie syntezy GLA jest inny kwas omega-3 – kwas linolowy (LA) – który wskutek oddziaływania delta-6-desaturazy zostaje przekształcony w kwas gamma-linolenowy. Kolejnym etapem jest przekształcenie GLA w kwas dihomo-gamma-linolenowy (DGLA) pod wpływem enzymu zwanego elongazą. Powstały DGLA uczestniczy z kolei w procesie wytwarzania prostaglandyny serii 1 i leukotrienów serii 3. Związki te wykazują właściwości przeciwzapalne.
Istnieje sporo czynników prowadzących do upośledzenia aktywności delta-6-desaturazy, np. spożycie dużej ilości alkoholu, zaburzenie gospodarki lipidowej, postępujący proces starzenia się organizmu, picie kawy czy palenie papierosów. Z kolei związki potęgujące proces syntezy GLA to cynk, magnez, niacyna oraz witaminy B6, C i E.
Warto zwrócić uwagę na dalsze etapy przemian metabolicznych kwasu gamma-linolenowego. Enzym zwany delta-5-desaturazą powoduje przemianę DGLA w kwas arachidonowy (AA), który wykazuje działanie prozapalne. Co gorsza, kwas AA sprzyja procesom agregacji płytek krwi i tym samym jest jednym z czynników wpływających na rozwój choroby zakrzepowo-zatorowej naczyń krwionośnych.
Jak zapobiec temu procesowi? Po pierwsze – należy zadbać o zrównoważoną podaż kwasu GLA, gdyż jego nadmierna ilość będzie intensyfikować przemiany metaboliczne w celu wytworzenia kwasu AA. Po drugie – konieczne jest włączenie do diety innych kwasów tłuszczowych – LA, DHA i EPA – które ograniczą konwersję kwasu gamma-linolenowego i pozwolą zapobiec nasileniu zmian zapalnych.
3. Kwas gamma-linolenowy – badania i zastosowanie
Przeciwzapalne właściwości kwasu gamma-linolenowego pozwalają założyć, że włączenie do diety jego naturalnych źródeł może przynieść szereg korzyści dla zdrowia. W badaniach naukowych sprawdzono wpływ GLA na różnorodne schorzenia, a w części z nich uzyskano pozytywne rezultaty.
Choroby serca i układu krążenia
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe są zazwyczaj polecane w przypadku różnych problemów sercowo-naczyniowych. Choroby układu krążenia niezwykle często stanowią z kolei efekt nieprawidłowości związanych z gospodarką lipidową.
W jednym z badań sprawdzono wpływ 28-dniowej suplementacji GLA z kwasami EPA i DHA wśród kobiet pomiędzy 36 a 68 rokiem życia (M. Laidlaw, B.J. Holub 2003). Zastosowane połączenie spowodowało zmniejszenie poziomu całkowitego cholesterolu oraz obniżenie stężenia lipoprotein o małej gęstości, tzw. złego cholesterolu LDL.
W innej pracy wykazano, że 28-dniowa suplementacja 30 ml oleju konopnego będącego źródłem GLA poprawiła wyniki lipidogramu, m.in. obniżyła poziom LDL i triglicerydów oraz zwiększyła stężenie dobrego cholesterolu HDL (U.S. Schwab i wsp. 2006). Podobne rezultaty zostały uzyskane w badaniu, w którym przez 28 dni podawano uczestnikom 15 g oleju z nasion żmijowca (M.E. Surette i wsp. 2004).
Problemy skórne
Wiele schorzeń dermalnych to wynik zmian zapalnych. Reakcje zapalne mogą potęgować m.in. reakcje alergiczne, które przyczyniają się do problemów skórnych. Warto też podkreślić, że lipidy są strukturami współtworzącymi barierę ochronną skóry, dlatego niedobory kwasów tłuszczowych przeważnie skutkują zmianami zapalnymi wywołującymi niedoskonałości.
Kwas gamma-linolenowy może okazać się korzystny dla osób starszych. W jednym z badań sprawdzono wpływ 2-miesięcznego stosowania oleju z ogórecznika podawanego w ilości 360 i 720 mg dziennie (M. Mrozińska 2008). Olej, będący źródłem GLA, doprowadził m.in. do redukcji świądu i suchości skóry oraz zmniejszenia transdermalnej utraty wody.
Ciekawe rezultaty uzyskano w badaniu przeprowadzonym na grupie 48 osób borykających się z trądzikiem (G. Fabbrocini i wsp. 2014). Część uczestników przyjmowała izotretynoinę, pozostali lek wraz z suplementem diety zawierającym: GLA, beta-karoten, koenzym Q10, ekstrakt z winogron oraz witaminy A i E. Połączenie leku z suplementem okazało się skuteczniejsze w zmniejszeniu takich dolegliwości jak przesuszenie, zaczerwienienie błon śluzowych czy łuszczenie się skóry niż samodzielnie stosowany produkt leczniczy.
Nie wszystkie badania dotyczące GLA potwierdzają jego pozytywne oddziaływanie na schorzenia skórne. W badaniach dotyczących wyprysku alergicznego u dzieci i dorosłych wykazano, że skuteczność działania kwasu gamma-linolenowego pozyskanego z nasion ogórecznika była porównywalna z placebo (C.J. van Gool i wsp. 2003; A. Takwale i wsp. 2003). Niemniej jednak suplementacja GLA u dzieci z grup zwiększonego ryzyka rozwoju AZS może prowadzić do tego, że symptomy choroby będą łagodniejsze w życiu dorosłym.
GLA a inne problemy zdrowotne
Właściwości kwasu gamma-linolenowego były sprawdzane również w kontekście innych problemów zdrowotnych. Zastosowanie 890 mg GLA dziennie przez cały rok okazało się pomocne w ograniczeniu ponownego przyrostu masy ciała wśród osób po zakończonym procesie odchudzania (M.A. Schirmer, S.D. Phinney 2007).
Kolejne interesujące badanie polegało na włączeniu kwasów tłuszczowych do programu rehabilitacji zespołu bólowego kręgosłupa o charakterze radikulopatii (M. Ranieri i wsp. 2009). Część uczestników, oprócz zastosowania 6-tygodniowej fizjoterapii, otrzymywała 600 mg kwasu ALA oraz 360 mg GLA. Jak się okazało, wprowadzenie kwasów omega-3 i omega-6 doprowadziło m.in. do poprawy jakości życia pacjentów, co wiązało się z mniejszym odczuwaniem objawów neurologicznych takich jak parestezje.
Warto też wspomnieć o badaniach, w których sprawdzano wpływ kwasu gamma-linolenowego na problemy z narządem wzroku, tzw. zespół suchego oka. W obu pracach wykazano, że zastosowanie suplementacji LA i GLA było korzystne w zmniejszeniu intensywności objawów (S. Barabino i wsp. 2003; P. Aragona i wsp. 2005).
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Aragona P. et al., Systemic omega-6 essential fatty acid treatment and PGE1 tera content in Sjogren’s syndrome patients, „Investigative Ophthalmology & Visual Science” 2005, 46(12), 4474–4479.
Bałasińska B., Jank M., Kulasek G., Właściwości i rola wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w utrzymaniu zdrowia ludzi i zwierząt, „Życie Weterynaryjne” 2010, 85(9), 749–756.
Barabino S. et al., Systemic linolenic and gamma-linolenic acid therapy in dry eye syndrome with an inflammatory component, „Cornea” 2003, 22(2), 97–101.
Białek M., Rutkowska J., Znaczenie kwasu ɣ-linolenowego w profilaktyce i terapii, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2015, 69, 892–904.
Fabbrocini G. et al., A dietary suplement to reduce side effects of oral isotretinoin therapy in acne patients, „Giornale Italiano di Dermatologia e Venereologia” 2014, 149(4), 441–445.
Kapoor R., Huang Y.S., Gamma linolenic acid: an antiinflammatory omega-6 fatty acid, „Current Pharmaceutical Biotechnology” 2006, 7(6), 531–534.
Kaźmierska A., Bolesławka I., Przysławski J., Wpływ wielonienasyconych kwasów tłuszczowych na skórę ze szczególnym uwzględnieniem kwasu gamma-linolenowego, „Nauka. Przyroda. Technologie” 2017, 11(3), 245–252.
Laidlaw M., Holub B.J., Effects of supplementation with fish oil-derived n-3 fatty acids and ɣ-linolenic acid on circulating plasma lipids and fatty acid profiles in women, „The American Journal of Clinical Nutrition” 2003, 77(1), 37–42.
Materac E., Marczyński Z., Bodek K.H., Rola kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka, „Bromatologia. Chemia. Toksykologia” 2013, 46(2), 225–233.
Mrozińska M., Rola kwasu gamma-linolenowego w utrzymaniu prawidłowej struktury i funkcji skóry, „Czasopismo Aptekarskie” 2008, 1(169), 50–52.
Ranieri M. et al., The use and alpha-lipoic acid (ALA), gamma linolenic acid (GLA) and rehabilitation in treatment of back pain: effect on health-related quality of life, „International Journal of Immunopathology and Pharmacology” 2009, 22(3), 45–50.
Schirmer M.A., Phinney S.D., Gamma-linolenate reduces weight regain in formerly obese humans, „The Journal of nutrition” 2007, 137(6), 1430–1435.
Schwab U.S. et al., Effects of hempseed and flaxseed oils on the profile of serum lipids, serum total and lipoprotein lipid concentrations and haemostatics factors, „European Journal of Nutrition” 2006, 45(8), 470–477.
Sergeant S., Rahbar E., Chilton F.H., Gamma-linolenic acid, dihommo-gamma linolenic, eicosanoids and inflammatory processes, „European Journal of Pharmacology” 2016, 785, 77–86.
Takwale A. et al., Efficacy and tolerability of borage oil in adults and children with atopic eczema: randomised, double blind, placebo controlled, parallel group trial, „BMJ” 2003, 327(7428), 1385.
van Gool C.J. et al., Gamma-linolenic acid supplementation for prophylaxis of atopic dermatitis – a randomized controlled trial i infants at high familial risk, „The American Journal of Clinical Nutrition” 2003, 77(4), 943–951.
