Winogrona – dlaczego warto wprowadzić je o diety? Właściwości zdrowotne winogron
Winogrono – czyli winorośl właściwa, pnącze z rodziny winoroślowatych – stanowi jedno z najstarszych (obok zboża) roślin uprawianych na świecie od ponad 6 tys. lat. W przemyśle spożywczym najczęściej wykorzystuje się owoce oraz pestki. Mniej popularne, ale równie cenne, są także liście – używa się ich do produkcji leków ziołowych i suplementów diety oraz jako dodatek do sałatek czy dań w kuchni bałkańskiej. Jakie właściwości zdrowotne mają winogrona i dlaczego warto wprowadzić je do diety?
SPIS TREŚCI:
1. Winogrona – ogólna charakterystyka
2. Właściwości zdrowotne winogron
3. Winogrona – podsumowanie
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Winogrona – ogólna charakterystyka
Najczęściej wyróżnia się dwa rodzaje winogron: te przeznaczone na wina (ponad 80%) oraz deserowe do bezpośredniego spożycia (ok. 10%). Istnieje bardzo dużo odmian oraz gatunków winorośli różniących się między sobą zarówno kolorem (zielone, żółte, fioletowe, różowe, granatowe), jak i przeznaczeniem. Głównym składnikiem winogron jest woda (70– 85% masy). W świeżych owocach winorośli znajdziemy także: cukry (10–25%), błonnik pokarmowy, związki polifenolowe, witaminy B1, B2, B3, B6, B9, C, E i K oraz sole mineralne, takie jak cynk, jod, fluor, fosfor, miedź, mangan, potas, selen, wapń i żelazo. Czarne winogrona w 100 g zawierają aż 169 mg związków polifenolowych (M. Imran i wsp. 2017). Z nasion wytwarza się olej, który jest bogactwem witamin A, E i B6. Produkt ten zawiera ok. 90% nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym 58–78% kwasu linolowego i 3–15% kwasu oleinowego. Obecne są w nim także znaczne ilości fitosteroli roślinnych – ok. 2600–11300 mg/kg (P. Goździk, M. Wroniak, A. Florowska 2020).
2. Właściwości zdrowotne winogron
Korzyści zdrowotne wynikające z jedzenia winogron przypisuje się obecnym w nich antyoksydantom. Najważniejszymi polifenolami winogronowymi są antocyjany, flawanole, flawonole, kwasy fenolowe (kumarynowy, cynamonowy, kofeinowy), stylbeny i resweratrol. Mają one wiele właściwości biologicznych – działają przeciwutleniająco, kardioprotekcyjnie, przeciwnowotworowo, przeciwzapalnie, przeciwstarzeniowo i przeciwbakteryjnie. Największą zdolność antyoksydacyjną stwierdzono w pestkach, następnie w skórce, zaś najmniejsze działanie wykazuje miąższ. Najwięcej resweratrolu występuje w czerwonej i granatowej skórce owoców. Również ekstrakty z pestek mogą być obiecującym przeciwutleniaczem mającym swoje zastosowanie w suplementach diety (E. Xia i wsp. 2010).
Winogrona a choroby cywilizacyjne
Przeprowadzone w 2022 r. badanie sugeruje, iż dodatek winogron do diety w ilości 2 kubków dziennie może przynieść wiele korzyści zdrowotnych. Eksperyment został przeprowadzony na myszach (postęp otyłości i zaburzeń metabolicznych u tych gryzoni przypomina stan otyłości u ludzi). Dieta cechowała się dużą zawartością tłuszczu, a więc naśladowała model o wzorcu zachodnim. Oszacowano, że uzupełnienie menu myszy proszkiem winogronowym (5%) odpowiada dziennemu spożyciu ok. 300 g świeżych winogron przez człowieka o masie ciała na poziomie 70 kg. Badania wykazały, iż uwzględnienie winogron w jadłospisie może modulować ekspresję genów wątrobowych, łagodzić niealkoholowe stłuszczenie wątroby, a także zwiększać długowieczność (G. Kim i wsp. 2022).
Kolejne badania udowodniły, że dodawanie przez 8 tygodni polifenoli z ekstraktu z winogron (2 g polifenoli dziennie) do diety chronił osoby z nadwagą i otyłością (mających krewnych 1. stopnia z cukrzycą typu 2) przed indukowanym fruktozą stresem oksydacyjnym w mięśniach i w całym ustroju. Dodatek ekstraktu zwiększał także insulinowrażliwość komórek wątroby (M. Hokayem i wsp. 2013). Dodatkowo wykazano, iż polifenole znajdujące się w produktach winogronowych, takich jak czerwone wino czy sok winogronowy, hamują utlenianie cholesterolu LDL, a tym samym łagodzą rozwój miażdżycy (Z. Rasines-Perea, P.-L. Teissedre 2017). Stosowanie ekstraktu z pestek zmniejszało również stres oksydacyjny i pomagało w redukcji stanu zapalnego (F. Hosseinzadeh i wsp. 2017). Korzyści zdrowotne odnotowano także po spożyciu mąki z wytłoków winogrona. Zaobserwowano spadek ciśnienia tętniczego krwi oraz poziomu glukozy na czczo, co miało pozytywny wpływ na leczenie zespołu metabolicznego (I. Urquiaga i wsp. 2015; H. Zhang i wsp. 2016).
W profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych, raka, nadciśnienia tętniczego i zaburzeń autoimmunologicznych – z uwagi na duże ilości kwasów tłuszczowych nienasyconych – świetnie sprawdza się olej z pestek winogron (F.B. Shinagawa i wsp. 2015 ). Dodatek oleju w diecie korzystnie wpływa na obniżenie całkowitego cholesterolu we krwi i cholesterolu LDL (odpowiedzialnego za powstawanie miażdżycy) (M. Gupta i wsp. 2020). Nasiona i skórki winogron zawierają również znaczną część błonnika pokarmowego, który zmniejsza ryzyko rozwoju raka okrężnicy, chorób serca, cukrzycy i otyłości (J.W. Anderson i wsp. 2009).
Winogrona a choroby neurodegeneracyjne
Spożywanie winogron może poprawiać pamięć oraz kondycję mózgu. W ciągu ostatnich kilkunastu lat wykazano, że żywność bogata w polifenole chroni przed chorobami związanymi z wiekiem, takimi jak miażdżyca, choroby układu krążenia, nowotwory, zapalenie stawów, zaćma, osteoporoza, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze czy choroba Alzheimera. Resweratrol i polifenole występujące w winogronach wykazują korzystne działanie jako związki przeciwstarzeniowe poprzez modulowanie cech charakterystycznych dla procesu starzenia (uszkodzeń oksydacyjnych, stanów zapalnych, skracania się telomerów i starzenia się komórek). Po 6-miesięcznym badaniu klinicznym stwierdzono, że codzienne podawanie 72 g proszku z winogron wpływało ochronnie na metabolizm mózgu (J. Lee, N. Torosyan, D.H. Silverman 2017). Owoce mogą spowalniać spadek funkcji poznawczych i tym samym chronić przed chorobą Alzheimera.
3. Winogrona – podsumowanie
Winogrona nie tylko dobrze smakują, ale cechują się także szeregiem właściwości zdrowotnych, na które wskazuje wiele prac naukowych. Mają duże znaczenie w profilaktyce chorób układu krążenia, cukrzycy czy choroby Alzhaimera. Co ciekawe, korzyści dla zdrowia przynosi spożywanie nie tylko świeżych owoców, ale także soków czy olejów. Z uwagi na bogactwo witamin, minerałów i polifenoli winogrona wywierają bardzo pozytywny wpływ na organizm człowieka, dlatego też z pewnością warto włączyć je do diety.
Bibliografia
Anderson J.W. et al., Health benefits of dietary fiber, „Nutrition Reviews” 2009, 67(4), 188–205.
Dave A. et al., Consumption of Grapes Modulates Gene Expression, Reduces Non-Alcoholic Fatty Liver Disease, and Extends Longevity in Female C57BL/6J Mice Provided with a High-Fat Western-Pattern Diet, „Foods” 2022, 11(13), epub.
Farzaei M.H., Abdollahi M., Rahimi R., Role of dietary polyphenols in the management of peptic ulcer, „World Journal of Gastroenterology” 2015, 21(21), 6499–6517.
Goździk P., Wroniak M., Florowska A., Charakterystyka olejów tłoczonych na zimno z wybranych nasion ziół i pestek owoców, „Przemysł Spożywczy” 2020, 74(12), 19–24.
Gupta M. et al., Grape seed extract: having a potential health benefits, „Journal of Food Science and Technology” 2020, 57(4), 1205–1215.
Hokayem M. et al., Grape Polyphenols Prevent Fructose-Induced Oxidative Stress and Insulin Resistance in First-Degree Relatives of Type 2 Diabetic Patients, „Diabetes Care” 2013, 36(6), 1454–1461.
Hosseinzadeh F. et al., The Healing Effect of Grape Seed Oil Enema with or without Sesame Oil in Acetic Acid Induced Ulcerative Colitis of Rats, „World Journal of Plastic Surgery” 2017, 6(2), 176–182.
Imran M. et al., Health Benefits of Grapes Polyphenols, „Journal of Environmental and Agricultural Sciences” 2017, 10, 40–51.
Kim D. et al., Non-alcoholic fatty liver disease induces signs of Alzheimer’s disease (AD) in wild-type mice and accelerates pathological signs of AD in an AD model, „Journal of Neuroinflammation” 2016, 13, epub.
Kim G. et al., Association between non-alcoholic fatty liver disease and the risk of dementia: A nationwide cohort study, „Liver International” 2022, 42(5), 1027–1036.
Lee J., Torosyan N., Silverman D.H., Examining the impact of grape consumption on brain metabolism and cognitive function in patients with mild decline in cognition: A double-blinded placebo controlled pilot study, „Experimental Gerontology” 2017, 87(A), 121–128.
Rasines-Perea Z., Teissedre P.-L., Grape Polyphenols’ Effects in Human Cardiovascular Diseases and Diabetes, „Molecules” 2017, 22(1), epub.
Shinagawa F.B. et al., Grape seed oil: a potential functional food?, „Food Science and Technology” 2015, 35(3), 399–406.
Urquiaga I. et al., Wine grape pomace flour improves blood pressure, fasting glucose and protein damage in humans: A randomized controlled trial, „Biological Research” 2015, 48(1), epub.
Xia E. et al., Biological Activities of Polyphenols from Grapes, „International Journal of Molecular Sciences” 2010, 11(2), 622–646.
Zhang H. et al. The impact of grape seed extract treatment on blood pressure changes: A meta-analysis of 16 randomized controlled trials, „Medicine” 2016, 95(33), epub.