Sok z brzozy – zastosowanie i przepisy
Pozyskiwanie soku z brzozy ma długą tradycję. W Polsce okres świetności tego produktu minął ponad 100 lat temu, jednak wydaje się, że sok z brzozy znów staje się obecnie popularny. Czy warto go stosować oraz jakie właściwości zdrowotne wykazuje ten napój?
SPIS TREŚCI:
1. Charakterystyka soku z brzozy
2. Wartości odżywcze soku z brzozy
3. Właściwości lecznicze soku brzozowego
4. Zastosowanie soku z brzozy
5. Jaki sok z brzozy najlepiej wybrać?
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Charakterystyka soku z brzozy
Sok z brzozy, znany od dawien dawna, służył do gaszenia pragnienia i był również używany jako lekarstwo. Jest przezroczysty, smakuje podobnie jak woda, choć jest nieco słodszy. Zwartość cukru (głównie glukozy i fruktozy) sięga maksymalnie około 3%. Przypisywano mu właściwości lecznicze i podawano chorym na dnę moczanową, kamicę nerkową, anemię, zapalenie stawów. Już w 921 roku arabski podróżnik Ahmad ibn Fadlan zaobserwował, że wodę brzozową spożywają Bułgarzy. Wydobywanie soku z drzew było praktyką popularną w wielu miejscach na świecie. Najsłynniejszym przykładem jest syrop klonowy, z którego słynie Kanada.
W Polsce woda brzozowa rozpowszechniła się w XIX wieku szczególnie na Podlasiu i Mazowszu. Wykorzystywano ją w różny sposób, w niektórych regionach zagotowywano ją z mlekiem i mąką żytnią, w innych odparowywano wodę i wykorzystywano jako syrop słodzący. Najczęściej wypijano świeżą wodę brzozową, jednak czasami napój poddawano fermentacji. Jego popularność w XX wieku znacząco spadła i tak pozostało do dziś. W przeciwieństwie do Polski na Ukrainie wciąż cieszy się zainteresowaniem (które osłabło nieco po wybuchu w Czarnobylu). Marzec nazywany jest w tamtym kraju miesiącem soku z brzozy. Niegdyś wodę z brzozy fermentowano z dodatkiem suszonych owoców. Spożywa się go na Ukrainie najczęściej z dodatkiem soku z cytryny. W Niemczech sok z brzozy także ma długoletnią tradycję.
2. Wartości odżywcze soku z brzozy
Sok z brzozy jest napojem niskokalorycznym. Zaskakuje stosunkowo wysoką zawartością składników mineralnych, wśród których na pierwszym miejscu znajduje się wapń. W 100 ml napoju może znajdować się ponad 200 mg tego związku. Na drugim miejscu plasuje się potas – około 170 mg w 100 ml. Podane wartości odnoszą się do popularnych w Polsce odmian – B. pendula i B. pubescens.
W zależności od gatunku zawartość składników odżywczych i mineralnych może być różna. Oprócz tego znaczenie ma region, w którym rośnie drzewo. W soku brzozowym znajdziemy również magnez (ok. 25 mg/100 ml), cynk, fosfor, sód, żelazo. Woda brzozowa ma także właściwości antyoksydacyjne. Co ciekawe, wyższą aktywnością antyoksydacyjną cechują się drzewa rosnące na terenie, na którym poziom zanieczyszczenia powietrza jest wyższy. Wyższa produkcja antyoksydantów naturalnie chroni roślinę przed stresem, na który jest narażana.
3. Właściwości lecznicze soku brzozowego
W różnych krajach wodzie brzozowej przypisuje się różne właściwości lecznicze. W Polsce najczęściej jej działanie określa się jako rewitalizujące i wspomagające funkcjonowanie nerek. Węgrzy stosują ją jako środek wzmacniający apetyt oraz, podobnie jak Belgowie, działający leczniczo w przypadku raka płuc. Stosowany jest również jako diuretyk, remedium na szkorbut i rany zewnętrzne. W Rosji przygotowywano syrop, który nakładano na zranione miejsca na skórze. Sok mieszano w konkretnej proporcji z alkoholem etylowym i gotowano na małym ogniu do uzyskania odpowiedniej konsystencji. Następnie nasączano tym bandaż i owijano zranione miejsce.
Świeży sok w połączeniu z mlekiem podawano również ząbkującym dzieciom. Sok z brzozy może mieć także działanie łagodzące stany zapalne w przypadku zapalenia stawów, chorób układu moczowego, może zapobiegać wypadaniu włosów. Niestety żadna z wymienionych właściwości leczniczych nie została potwierdzona, a takie zastosowanie ma swoje korzenie w tradycji i anegdotach przekazywanych z pokolenia na pokolenie.
4. Zastosowanie soku z brzozy
Choć sok z brzozy w Polsce zyskuje popularność, nadal jest napojem, którego cena jest wysoka. Za litr zapłacimy około 11 złotych. Nie istnieją naukowe zalecenia dotyczące stosowania soku z brzozy w celach medycznych. Można pić go dla przyjemności. Nie ma informacji dotyczących jego właściwego dawkowania oraz ewentualnych skutków ubocznych. Ryzykowne jest także łączenie go z lekami, szczególnie moczopędnymi, jak chlorotiazyd, furosemid, hydrochlorotiazyd. Sok z brzozy wywołuje efekt diuretyczny, więc jednoczesne picie go podczas stosowania wyżej wymienionych leków mogłoby doprowadzić do nadmiernej utraty wody.
5. Jaki sok z brzozy najlepiej wybrać?
Sok z brzozy można pozyskać samodzielnie. W Europie Środkowej brzoza może dostarczać sok przez 2–4 tygodnie. Sezon rozpoczyna się z końcem marca lub na początku kwietnia. Wtedy to sok jest tłoczony od korzenia w górę pnia. W celu pozyskania wody brzozowej należy wybrać drzewo znajdujące się na czystym terenie, najlepiej z dala od dróg i zanieczyszczeń.
Najprostszym sposobem na pozyskanie soku jest zrobienie w pniu nacięcia o głębokości 0,5–2 cm przy użyciu noża. Pod nacięcie należy podłożyć naczynie, w którym będzie gromadził się spływający sok. Można także pozyskiwać sok z odciętej gałęzi jednak jego ilości będą zdecydowanie mniejsze.
Oczywiście możemy także kupić sok z brzozy w sklepie. Jest on dostępny zarówno w marketach w dziale ze zdrową żywnością, jak i w sklepach zielarskich. Najlepiej wybrać ten najbardziej naturalny, bez dodatku cukru czy aromatów. Można doprawić go samodzielnie, np. sokiem z cytryny lub liśćmi mięty. Świeży sok z brzozy należy spożyć do kilku dni od pozyskania i przechowywać włącznie w lodówce. Pasteryzacja niezbędna do nadania mu trwałości prowadzi do znacznego ubytku cennych składników. Sok z brzozy można podawać z różnymi dodatkami, dzięki czemu powstają orzeźwiające kompozycje, idealne na gorące lato.
Lemoniada brzozowa – przepis
Składniki:
– sok brzozy – 300 ml,
– sok z 1 cytryny,
– garść truskawek,
– łyżeczka miodu,
– kawałek imbiru,
– kilka kostek lodu.
Sposób przygotowania
Lód wrzucić do wysokiej szklanki. Zalać sokiem z brzozy. Dodać sok z cytryny, starty imbir, miód. Wszystko wymieszać. Na koniec wrzucić przekrojone na pół truskawki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Svanberg I. et al., Uses of tree saps in northern and eastern parts of Europe, „Acta Societatis Botanicorum Poloniae” 2012, 81(4), epub.
Grabek-Lejko D. et al., The bioactive and mineral compounds in birch sap collected in different parts of habiatats, „Baltic Forestry” 2017, 23(1), 394–401.
Hamilton A., Birch Sap Wine and how to tap a birch, theotherandyhamilton.com/2012/03/17/birch-sap-wine/, (24.07.2018).
