Patison – charakterystyka, właściwości, sposoby przyrządzania
Patison – warzywo z rodziny dyniowatych o rzadko spotykanym kształcie, który może zniechęcać do konsumpcji. Ale tak jak książki nie ocenia się po okładce, tak i patisona nie należy oceniać po wyglądzie. Jakie właściwości zdrowotne może przynieść regularne spożywanie patisonów? W jaki sposób je przyrządzić, by cieszyły nasze podniebienie?
SPIS TREŚCI:
1. Patison – krótka charakterystyka
2. Patison – właściwości zdrowotne
3. Patison – sposoby przyrządzania
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Patison – krótka charakterystyka
Patison (Cucurbita pepo L.) to warzywo, które wraz z bardziej znanymi ogórkiem, dynią olbrzymią, melonem, cukinią, kabaczkiem czy arbuzem należy do rodziny dyniowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej i jest ciepłolubny. Uznaje się go za roślinę łatwą w uprawie, a polski klimat jest mu przyjazny. Istnieje wiele odmian patisonów, które różnią się kształtem, kolorem i walorami smakowymi. Do najpopularniejszych i najczęściej uprawianych rodzajów tego warzywa należą „Disco”, „Gagat” oraz mieszańcowa odmiana „Polo F1”.
Część jadalną patisonów stanowią owoce. Swoim kształtem przypominają nieco statek kosmiczny. Są okrągłe, lekko spłaszczone, o delikatnie pofalowanych brzegach. Owoce tej rośliny w zależności od gatunku mogę przybierać barwę białą, kremową, żółtą, zieloną bądź granatową i osiągać rozmiary 4–12 cm. Charakteryzują się także szybkim procesem wzrostowym, dlatego też niezmiernie ważne są ich regularne zbiory. Idealnym czasem na uprawę patisonów jest okres od lipca do pojawienia się pierwszych przymrozków. Patison nie jest wymagającym warzywem, jeżeli chodzi o warunki plantacyjne. Wymaga jedynie dobrze nasłonecznionego terenu i regularnego nawadniania.
Walory smakowe patisona są zbliżone do tych, którymi odznaczają się jego „kuzyni”, czyli kabaczek czy cukinia. Soczyste i delikatne w smaku warzywo jest idealne do przygotowywania wielu potraw.
2. Patison – właściwości zdrowotne
Patisony to warzywa, które doskonale sprawdzą się w diecie osób dbających o utrzymanie właściwej masy ciała. Blisko w 95% składają się z wody i są niskokaloryczne. Ponadto są ubogie w węglowodany i tłuszcze. Przypisuje się im funkcje polegające na regulacji pracy układu trawiennego oraz wspomaganiu procesów przemiany materii. Patisony stanowią także dobry rezerwuar soli mineralnych, takich jak potas, wapń, żelazo i magnez. Ciekawy jest fakt, że patisony nie kumulują metali ciężkich. Warzywa te są również świetnym źródłem witaminy A, karotenoidów czy witaminy C. W nieco mniejszych ilościach znajdziemy w nich niacynę, cynk i kwas foliowy. Dokładne wartości odżywcze patisonów w przeliczeniu na 100 g świeżego, surowego produktu przedstawia poniższa tabela.
| Składniki | Jednostka | Patison świeży, surowy |
| Woda | g | 94,18 |
| Wartość energetyczna (kalorie) | kcal | 18 |
| Białko | g | 1,20 |
| Tłuszcze ogółem | g | 0,20 |
| Węglowodany | g | 3,84 |
| Cukry | g | 2,39 |
| Błonnik pokarmowy | g | 1,20 |
| Witamina A | IU | 217 |
| Witamina E | mg | 0,13 |
| Witamina K | mg | 3,30 |
| Witamina C | mg | 18 |
| Witamina B1 | mg | 0,07 |
| Witamina B2 | mg | 0,03 |
| Witamina B3 (niacyna) | mg | 0,60 |
| Witamina B6 | mg | 0,10 |
| Witamina B9 (kwas foliowy) | µg | 30 |
| Wapń | mg | 19 |
| Żelazo | mg | 0,40 |
| Magnez | mg | 23 |
| Fosfor | mg | 36 |
| Potas | mg | 182 |
| Cynk | mg | 0,29 |
Źródło: Basic Report: Squash, summer, scallop, raw (raw), https://ndb.nal.usda.gov (27.03.2018).
Patisony są także lekkostrawne, przez co są doskonałym warzywem dla dzieci, osób starszych czy zmagających się z problemami gastrycznymi. Zawarte w nim składniki poprawiają koloryt i kondycję skóry, wzmacniają wzrok oraz poprawiają odporność i funkcjonowanie układów sercowo-naczyniowego, mięśniowego, kostnego, nerwowego czy krwiotwórczego. Co więcej, istnieją badania potwierdzające silny potencjał antyoksydacyjny tej rośliny. Oznacza to, że jej regularne spożywanie skutecznie eliminuje konsekwencje działania reaktywnych form tlenu, czyli tzw. wolnych rodników. Są one odpowiedzialne między innymi za powstawanie astmy, nadciśnienia tętniczego, zawału, arytmii, cukrzycy, różnego rodzaju nowotworów, zwyrodnienia stawów, jak również wielu innych problemów zdrowotnych.
Co ciekawe, wspomniany potencjał przeciwutleniający wzrasta wraz z obróbką termiczną patisona. Okazuje się, że najkorzystniej gotować go dokładnie 10 minut, bo właśnie wtedy uzyskamy najwyższe stężenie dobroczynnych substancji zawartych w patisonie.
3. Patison – sposoby przyrządzania
Patison to warzywo, które jest bardzo delikatne w smaku, a przez to odznacza się niezwykle uniwersalnym zastosowaniem żywieniowym. Zezwala się na jego smażenie, duszenie czy marynowanie. Z powodzeniem można wykorzystać go do przygotowania różnego rodzaju sałatek, mięsno-warzywnego gulaszu, warzywnych potrawek czy marynowanych przetworów, dzięki którym możemy cieszyć się jego smakiem również przez cały rok, mimo że patison jest warzywem sezonowym. Młode okazy nie wymagają obierania ze skórki, natomiast starsze warto pozbawić skórki, gdyż jest nieco grubsza, twardsza, a przez to mniej smaczna.
Poniżej znajdziecie przepis na lekko pikantne i chrupiące marynowane patisony – sprawdzą się idealnie jako składnik kanapek, ciekawy dodatek do sałatek czy pieczonych mięs.
Marynowane, lekko pikantne patisony z chilli
Składniki
Małe patisony – 1,5 kg
Liść laurowy – 5–6 sztuk
Ziarna białej gorczycy – 8 sztuk
Ziarna czarnego pieprzu – 8 sztuk
Ziarna ziela angielskiego – 8 sztuk
Ząbki czosnku – 4 sztuki
Papryczka chilli – ½ sztuki
Gałązki kopru – 3 sztuki.
Zalewa
Woda – 4 szklanki
Cukier – 2 łyżki
Sól – 2 łyżeczki
Ocet 10% – szklanka.
Wykonanie
Patisony umyj i dokładnie osusz papierowym ręcznikiem. Do wcześniej wyparzonych słoików wrzuć kolejno: kilka listków laurowych, kilka ziaren gorczycy, kilka ziaren pieprzu, ziarna ziela angielskiego, trochę papryczki chilli, kilka plasterków czosnku i gałązki kopru. W słoikach z przyprawami poukładaj patisony. Wodę, cukier i sól zagotuj, a następnie dodaj ocet i dokładnie wymieszaj. Tak przygotowaną zalewą zalej patisony, zakręć słoik i pasteryzuj przez ok. 25–30 minut.
Małe, niepozorne, o ponadprzeciętnym kształcie, niegdyś stosowane były jako rośliny ozdobne, z czasem zyskały większą sławę. Patisony w dzisiejszych czasach są warzywami zapomnianymi w polskiej kuchni, a szkoda. Są łatwe w uprawie, tanie, niezwykle smaczne, mają uniwersalne zastosowanie kulinarne, a przy tym charakteryzują się cennymi właściwościami zdrowotnymi. Ich przygotowanie nie wymaga nadmiernego nakładu pracy. Warzywa te mogą stanowić smaczny element naszego codziennego menu. Warto zatem wrócić do korzeni, sięgnąć po patisony, delektować się nimi i pełnymi garściami czerpać z dobrodziejstw, jakie nam oferują.
Wartość odżywcza całej marynaty (ok. 5 dużych słoików):
– węglowodany: 134,7 g,
– białko: 27 g,
– tłuszcze: 3,9 g.
Wartość energetyczna całej marynaty: 654,5 kcal.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Kurzeja E. et al., Ocena potencjału antyoksydacyjnego soków z wybranych warzyw rodziny dyniowatych, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2011, 3, 911–915.
Grzeszczuk M. et al., Ocena jakości owoców trzech krajowych odmian patisona, „Acta Scientiarum Polonorum” 2003, 2(1), 117–123.
Gapiński M., Warzywa mało znane i zapomniane, Poznań 1993.
Squash, summer, scallop, raw (raw), ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/11475 (27.03.2018).
