Ostre przyprawy – leczą czy szkodzą
Pieprz cayenne, chili, imbir i inne ostre przyprawy są wykorzystywane na całym świecie. Nadają smak i niezwykły aromat nie tylko potrawom tradycyjnym. Odznaczają się walorami zdrowotnymi, jednak nie wszyscy powinni ich używać. Poznanie ich właściwości oraz przeciwwskazań do stosowania pozwoli na rozważne wykorzystywanie ostrych przypraw w kuchni.
SPIS TREŚCI:
1. Ostre przyprawy – informacje ogólne
2. Chili
3. Imbir
4. Kurkuma
5. Przeciwwskazania do stosowania ostrych przypraw
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Ostre przyprawy – informacje ogólne
Przyprawy są substancjami roślinnymi pochodzenia naturalnego, ale mogą być również wytwarzane przemysłowo. Celami stosowania przypraw są poprawa walorów zapachowych i smakowych oraz nadanie określonej barwy potrawie. Ich oddziaływanie na zmysły smaku i zapachu może sprzyjać poprawie apetytu. Często ostre przyprawy uznawane są także za afrodyzjak. Warto pamiętać, że przyprawy od wieków były wykorzystywane w medycynie ludowej. Wiele badań wskazuje, że ich stosowanie może wpłynąć na poprawę samopoczucia, zdrowia i zapobiec wystąpieniu wielu chorób.
Ostre przyprawy takie jak chili, imbir i kurkuma pochodzą z Azji i Ameryki. Aktualnie są znane i wykorzystywane na całym świecie. Swoją ostrość i prozdrowotne właściwości zawdzięczają charakterystycznym substancjom czynnym – w chili znajduje się kapsaicyna, w imbirze – gingerol, a w kurkumie – kurkumina.
2. Chili
Papryczka chili pochodzi z Ameryki Północnej i Ameryki Południowej. Jest rośliną lubiącą ciepły i suchy klimat. Świeża papryczka chili charakteryzuje się zawartością cennych składników – witamin, w szczególności witaminy C, a także składników mineralnych. Za jej czerwony kolor odpowiadają karotenoidy, które są prekursorami witaminy A i wykazują działanie przeciwutleniające. Oznacza to, że mogą zapobiegać rozwojowi chorób nowotworowych, cukrzycy, choroby Parkinsona i choroby Alzheimera.
Różne odmiany papryki mają różną ostrość – do porównania tego parametru wykorzystuje się skalę Scoville’a. Papryka Naga Jolokia jest uznawana za najostrzejszą paprykę na świecie, co oznacza, że w swoim składzie zawiera największą ilość kapsaicyny – 2–4%, a to wpływa na jej najsilniejsze właściwości drażniące.
Papryka chili dzięki zawartości kapsaicyny znalazła swoje zastosowanie w przemyśle spożywczym jako przyprawa zwiększająca ostrość dań, ale jest również wykorzystywana w farmacji i kosmetyce jako substancja rozgrzewająca. Kapsaicyna jest związkiem znajdującym się w różnych odmianach papryki, nadaje pikantny smak, ale to tylko jedna z wielu jej zalet. Znajduje zastosowanie w profilaktyce i terapii nowotworów piersi, prostaty, pęcherza moczowego i trzustki.
Kapsaicyna jako substancja czynna zawarta w chili wpływa na:
– termoregulację – używanie ostrych przypraw w krajach o ciepłym klimacie może dodatkowo chronić organizm przed przegrzaniem;
– uśmierzanie bólu – często wchodzi w skład maści i kremów o działaniu przeciwbólowym;
– odchudzanie, sprzyja redukcji masy ciała zwłaszcza na początku, jednak nie istnieją dowody potwierdzające, że chroni przed efektem jo-jo i ponownym przyrostem masy ciała;
– obniżenie poziomu tzw. złego cholesterolu, czyli frakcji LDL, a dzięki temu także zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej, miażdżycy i zawału;
– wydzielanie soków trawiennych – wspomaga działanie przewodu pokarmowego;
– zmniejszenie ryzyka wystąpienia wrzodów żołądka spowodowanych nadużywaniem alkoholu i aspiryny – istotna jest odpowiednia dawka, gdyż zbyt wysokie spożycie może przynosić niekorzystny efekt i podrażnić błonę śluzową żołądka;
– rozszerzenie naczyń skórnych (wywołanie pieczenia);
– hamowanie rozwoju bakterii i innych drobnoustrojów – jest używana do dezynfekcji ran powstałych w wyniku oparzeń lub ukąszeń, a także w leczeniu zakażenia Helicobacter pylorii, które bardzo często jest powodem występowania wrzodów;
– odstraszanie owadów i zwierząt leśnych – środki z kapsaicyną wywołują pieczenie i ból, co skutecznie odstrasza zwierzęta.
Ciekawostką jest to, że kapsaicyna wchodzi w skład gazu pieprzowego i wywołuje charakterystyczne objawy takie jak kaszel, łzawienie, zaczerwienie i pieczenie oczu oraz skóry. Nadmiar kapsaicyny jest toksyczny, jednak osiągnięcie śmiertelnej dawki w praktyce jest mało prawdopodobne.
Imbir wywodzi się z Azji, uprawiany jest w rejonach tropikalnych – Afryce, Chinach i Indiach. Kłącze imbiru charakteryzuje się wyrazistym zapachem i ostrym smakiem. Imbir zawiera olejek eteryczny – gingerol. Olejki korzystnie wpływają na trawienie poprzez nasilenie wydzielania soków żołądkowych i żółci, a także przyspieszają perystaltykę jelit. Ze względu na drażniące działanie imbiru na błonę śluzową żołądka należy go stosować w umiarkowanych ilościach. Imbir jest uznawany za afrodyzjak.
Warto stosować imbir, ponieważ:
– ma działanie rozgrzewające – dzięki temu pobudza krążenie;
– poprawia funkcjonowanie przewodu pokarmowego – spożycie 2–4 g imbiru w postaci suszonej zwalcza niestrawność;
– obniża poziom tzw. złego cholesterolu (frakcji LDL) – na skutek czego wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe;
– obniża poziom cukru;
– ma działanie przeciwzapalne – sprawdzi się w przypadku zapalenia oskrzeli i stawów,
– ma działanie przeciwwymiotne – redukuje nudności u kobiet w ciąży, a jego stosowanie (oczywiście w granicach rozsądku) jest bezpieczne, znajduje także zastosowanie u osób z chorobą lokomocyjną i podczas chemioterapii, której często towarzyszą mdłości;
– ma działanie przeciwbólowe – sprawdzi się w migrenowych bólach głowy oraz bólach menstruacyjnych;
– ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne.
Imbir, poza zastosowaniem w gastronomii i medycynie, wykorzystywany jest w przemyśle kosmetycznym do produkcji kremów o działaniu przeciwzmarszczkowym.
Kurkuma pochodzi z Azji, z krajów strefy zwrotnikowej i strefy podzwrotnikowej. Kłącze wykorzystywane jest jako przyprawa. Za sprawą charakterystycznej barwy jest często wykorzystywana w kuchni jako składnik nadający żółty odcień np. ryżowi, zupom i ciastom. Z tej właściwości kurkumy korzysta także przemysł włókienniczy – głównie używa się jej do barwienia lnu, jedwabiu i skór. Substancją czynną znajdującą się w kurkumie jest kurkumina, która odpowiada za jej ostry i intensywny smak. Dodatkowo kurkuma zawiera witaminy z grupy B (B1, B2, PP), witaminę C, a także wapń, żelazo, potas i sód.
Kurkumina jako substancja czynna znajdująca się w kurkumie wykazuje działanie:
– przeciwzapalne,
– antybakteryjne,
– przeciwwirusowe,
– przeciwgrzybiczne,
– przeciwutleniające,
– antynowotworowe,
– ochronne dla przewodu pokarmowego.
Jej właściwości sprawiają, że wykorzystywana jest w leczeniu cukrzycy, miażdżycy, stwardnienia rozsianego, choroby Parkinsona, choroby Alzheimera, a także astmy. Kurkuma odgrywa istotną rolę w profilaktyce i terapii nowotworów, sprawia, że komórki kancerogenne są mniej inwazyjne. Dodatkowo dzięki kurkumie, która zwiększa działanie leków przeciwnowotworowych, zmniejsza się ryzyko przerzutów.
Kurkuma wspomaga także funkcjonowanie przewodu pokarmowego – ułatwia trawienie, łagodzi niestrawność i nadkwaśność żołądka, zapobiega powstawaniu wrzodów, wspiera funkcjonowanie wątroby dzięki właściwościom żółciopędnym i żółciotwórczym, a także poprawia funkcjonowanie pęcherzyka żółciowego.
Pomaga w leczeniu infekcji dróg moczowych dzięki swoim właściwościom bakteriobójczym. Kurkuma stosowana jest w przypadku uszkodzeń wątroby spowodowanych nadużywaniem alkoholu i leków. Warto wprowadzić ją do swojego codziennego jadłospisu, np. dodawać ją do mięs, ryb, kasz, zup, herbaty. Prozdrowotne działanie można zauważyć w przypadku stosowania ok. 2 g suszonej kurkumy lub ok. 9 g świeżego kłącza.
5. Przeciwwskazania do stosowania ostrych przypraw
Przyprawy pochodzące z roślin mogą być alergenne. Alergia na przyprawy stanowi 2–4% wszystkich alergii pokarmowych. Reakcja organizmu może być słaba, wręcz niezauważalna, ale także bardzo silna, doprowadzająca do szoku anafilaktycznego i zagrażająca życiu. W przypadku papryki ostrej ryzyko alergii jest wysokie, natomiast w przypadku słodkiej – średnie.
Przyprawy dodawane są do wielu produktów i potraw, a konsument nie zawsze ma tego świadomość. Może to być groźne nie tylko dla zdrowia, ale i życia.
Poza alergiami innym przeciwwskazaniem do stosowania ostrych przypraw jest trądzik różowaty. Spożywanie pikantnych dań zawierających chili bądź curry może nasilić objawy choroby, a w szczególności rumień skóry. Podobnie w przypadku innych rodzajów trądziku ostre przyprawy intensyfikują wydzielanie sebum, a ich stosowanie może skutkować pogorszeniem stanu cery.
Spożywanie zbyt dużych ilości kurkumy może podrażnić błonę śluzową różnych odcinków przewodu pokarmowego, a także powodować mdłości. Przeciwwskazaniem do stosowania kurkumy jest niedrożność dróg żółciowych.
Szczególną ostrożność podczas stosowania imbiru powinny zachować osoby uczulone na pyłki roślin zielonych, gdyż kłącze może spowodować objawy alergii kontaktowej lub wziewnej, rzadko pokarmowej. Stosowanie imbiru odradzane jest osobom chorującym na cukrzycę, gdyż może nasilać działanie leków obniżających poziom cukru. Bierze on udział w procesach krzepnięcia krwi, dlatego nie powinien być stosowany przed planowanymi operacjami. Nadmiar imbiru może powodować nieżyt żołądka lub jelit, więc należy go stosować w umiarkowanych ilościach. Skutkiem ubocznym stosowania imbiru może być zgaga.
By złagodzić pieczenie i uczucie ostrości w ustach po zjedzeniu czegoś pikantnego, warto sięgnąć po szklankę mleka, jogurtu lub soku pomidorowego – uśmierzy to ból i złagodzi lub całkowicie zniweluje ostrość.
Badania naukowe dowodzą, że umiejętne stosowanie przypraw korzystnie wpływa na zdrowie i może stanowić ważny element profilaktyki i dietoterapii wielu schorzeń. Należy pamiętać o przeciwwskazaniach i skutkach ubocznych, które mogą wystąpić po stosowaniu ostrych przypraw, ponieważ ich nadmierna ilość może być groźna dla zdrowia. Warto zachować umiar i kierować się zaleceniami.
Bibliografia
Adaszek Ł. et al., Ocena działania przeciwnowotworowego ekstraktu z papryczek habanero, zawierającego kapsaicynę, w stosunku do wybranych linii komórek nowotworowych psów – in vitro, weterynarianews.pl/ocena-dzialania-przeciwnowotworowego-ekstraktu-papryczek-habanero-zawierajacego-kapsaicyne-stosunku-wybranych-linii-komorek-nowotworowych-psow-in-vitro/ (1.04.2020).
Florkowska K. et al., Właściwości antyoksydacyjne papryki ostrej odmiany Hungarian yellow, „Pomeranian Journal of Life Sciences” 2018, 64(3), 126–131.
Glibowski P. et al., Właściwości prozdrowotne imbiru, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2017, 2, 115–121.
Grys A., Łowicki Z., Parus A., Właściwości lecznicze imbiru (Zingiber officinale Roscoe), „Postępy Fitoterapii” 2010, 1, 42–45.
Kardas M., Toczyńska K., Grochowska-Niedworok E., Natural Vegetal Spices, their Chemical Composition and Health-Promoting Properties, „Food Industries” 2016, 70(12), 36–39.
Kudełka W., Kosowska A., Składniki przypraw i ziół przyprawowych determinujące ich funkcjonalne właściwości oraz ich rola w żywieniu człowieka i zapobieganiu chorobom, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie” 2008, 781, 83–111.
Kulczyński B., Gramza-Michałowska A., Znaczenie żywieniowe imbiru, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2016, 1, 57–63.
Newerli-Guz J., Pych M., Właściwości przeciwutleniające imbiru (Zingiber officinale Roscoe), „Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni” 2013, 73, 28–33.
Olszewska J., Kapsaicyna – lek czy trucizna?, „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych” 2010, 59(1–2), 133–139.
Pieńko T., Kapsaicyna – właściwości, zastosowania i perspektywy, „Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego WUM” 2013, 2, 11–17.
Robak E., Kulczycka L., Trądzik różowaty – współczesne poglądy na patomechanizm i terapię, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2010, 64, 439–450.
Słowianek M., Leszczyńska J., Alergeny przypraw, „Żywność. Nauka. Technologia. Jakość” 2011, 3(76), 15–28.
Sztaba D., Barwa szafranu, aromat cynamonu, smak kaparów – właściwości lecznicze biblijnych przypraw, „Rozmaitości” 2009, 65(1), 29–40.
