Nietolerancja laktozy
Nietolerancja laktozy jest problemem globalnym. Szacuje się, że w Polsce dotyczy 37% społeczeństwa. Przyczyną powstania nietolerancji jest niedobór enzymu laktazy, służącego do rozkładu cukru mlecznego laktozy. Niestrawiony cukier pozostaje w jelicie, co stanowi najczęstszą przyczynę dyskomfortu żołądkowo-jelitowego po spożyciu produktów mlecznych. Jak radzić sobie w przypadku wykluczenia z diety mleka i produktów mlecznych?
SPIS TREŚCI:
1. Przyczyny nietolerancji laktozy
2. Jakie są objawy nietolerancji?
5. Sposób żywienia – praktyczne rady
6. Dieta eliminacyjna w nietolerancji laktozy
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Przyczyny nietolerancji laktozy
Kluczem do zrozumienia nietolerancji laktozy jest znajomość etiologii schorzenia. Wyróżnia się całkowity niedobór laktazy, wtórny deficyt enzymu lub hipolaktazję typu dorosłego. Alaktazja, wrodzony niedobór laktazy, to całkowity brak enzymu, jest to schorzenie o podłożu genetycznym. Objawy ze strony przewodu pokarmowego pojawiają się po spożyciu najmniejszych ilości laktozy.
Wtórny niedobór laktazy towarzyszy chorobom przewlekłym i wynika z uszkodzenia kosmków jelitowych. Następuje w przebiegu ostrych zakażeń żołądkowo-jelitowych (np. rotawirusa), alergii pokarmowej, celiakii, w przypadku stosowania leków, spożywania alkoholu lub w przebiegu niedożywienia. Nietolerancja ma charakter odwracalny, przemija wraz z regeneracją śluzówki jelita.
Ostatnim rodzajem jest hipolaktazja typu dorosłego, czyli niedobór laktazy wynikający ze stopniowego zmniejszania ilości laktazy wraz z wiekiem. Aktywność laktazy w wieku dorosłym wynosi około 10% aktywności oznaczonej w wieku niemowlęcym.
2. Jakie są objawy nietolerancji?
Niestrawiony cukier zostaje wykorzystany przez bakterie występujące w przewodzie pokarmowym. W procesie fermentacji laktozy powstają gazy takie jak wodór, dwutlenek węgla, metan, a także krótkołańcuchowe kwasy organiczne, m.in. kwasy mlekowy, octowy, propionowy, masłowy. Produkty rozkładu wywołują wzdęcia, przelewania, kolki oraz działają drażniąco na przewód pokarmowy, wywołują biegunkę. Przedłużony stan może prowadzić do odwodnienia oraz niedożywienia organizmu.
3. Czy mam nietolerancję?
Diagnostyka nietolerancji opiera się na wywiadzie lekarskim, obrazie klinicznym oraz bezpośrednim lub pośrednim badaniu diagnostycznym. Najpopularniejszym badaniem jest wodorowy test oddechowy. Polega na podaniu określonej dawki laktozy, a następnie monitorowaniu stężenia wodoru w wydychanym powietrzu. Inne badania to pH stolca, badanie aktywności laktazy w bioptacie błony śluzowej jelita cienkiego.
4. Źródła laktozy w diecie
Laktoza jest cukrem mlecznym, pojawia się w mleku i produktach mlecznych. Przez wielu producentów dodawana jest do pieczywa, margaryn, zupek instant, przetworów mięsnych. Ukrytym źródłem laktozy są również niektóre leki.
5. Sposób żywienia – praktyczne rady
Sposób żywienia w nietolerancji laktozy uzależniony jest od stopnia reakcji organizmu na produkty mleczne. Polega na ograniczeniu spożywania laktozy lub przyjmowaniu jej w niewielkiej ilości przy równoczesnym dostarczaniu enzymu w postaci tabletek, lub wykluczeniu produktów zawierających laktozę.
Osoby ze zmniejszoną wrażliwością na laktozę mogą spożywać mleko w małych ilościach, w określonych odstępach czasu. Spożycie jednorazowej dawki produktu zawierającego 5–10 g laktozy, np. 100–200 ml jogurtu, nie powinno wywołać od razu uczucia dyskomfortu.
Chorzy mogą spożywać produkty mleczne zawierające żywe kultury bakterii, np. jogurty, kefiry. Bakterie produkują laktazę – enzym po części rozkłada laktozę w przewodzie pokarmowym. Dobrym wyborem są sery twarde dojrzewające, tj. parmezan, cheddar, które zawierają małe ilości laktozy. Dodatkowo na rynku dostępne są produkty o obniżonej zawartości laktozy, np. mleko bezlaktozowe czy sery bezlaktozowe.
6. Dieta eliminacyjna w nietolerancji laktozy
Osoby o wysokiej wrażliwości powinny wykluczyć mleko, produkty mleczne i „ukryte źródła laktozy”. Nawet najmniejsze dawki mogą wywołać dyskomfort oraz dolegliwości przewodu pokarmowego.
W wyniku wprowadzenia ograniczeń chorzy narażeni są na ryzyko powstania niedoborów pewnych składników odżywczych, takich jak wapń, witaminy B1 i B12. Przy ustalaniu planu żywieniowego należy wprowadzić produkty, które dostarczą składników deficytowych.
Źródłem wapnia w diecie są m.in. napoje sojowe fortyfikowane wapniem, mleczko kokosowe, tofu, ryby, szprotki, fasola, nasiona, kapusta włoska, jarmuż, figi, zarodki pszenne. Przyswajalność wapnia z wymienionych wyżej produktów jest niestety niższa niż z mleka i produktów mlecznych.
Źródłem witaminy B2 w diecie osób z nietolerancją są napoje sojowe, kasza gryczana, kasza jaglana, płatki owsiane, rośliny strączkowe, brukselka, szpinak, kapusta włoska. Bogatym źródłem witaminy B12 są mięso, wątróbka, ryby, jaja.
7. Wpływ poziomu witaminy D na wapń
Niski poziom witaminy D może zaburzyć wchłanianie wapnia. Poza mlekiem znajduje się w produktach spożywczych takich jak jaja, ryby – przyjmowana jako produkt spożywczy jest jednak niewystarczająca. Aby uzyskać odpowiednią ilość witaminy, wymagana jest ekspozycja słoneczna.
W umiarkowanych szerokościach geograficznych ekspozycja słoneczna w okresie od maja do sierpnia trwająca 10–15 minut przy odsłoniętych przedramionach oraz dolnej części nóg (bez filtrów) jest wystarczająca. Osoby, które nie przebywają na słońcu, wymagają rocznej suplementacji lub dostarczenia witaminy D w okresie od września do końca kwietnia. W przypadku dzieci i młodzieży (1–18 lat) w ilości 600–1000 IU/dziennie, dla dorosłych 800–2000 IU/dziennie, dla sportowców 1000–2000 IU/dziennie. Rozsądnym działaniem jest sprawdzanie ilości witaminy D poprzez wykonanie badania poziomu 25-hydroksy-witaminy D w surowicy krwi.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Cichocka A., Dieta dla osób dorosłych z nietolerancją laktozy, dieta.mp.pl/diety/diety_w_chorobach/75727,dieta-dla-osob-doroslych-z-nietolerancja-laktozy (1.08.2016).
Myszka M., Klinger M., Immunomodulacyjne działanie witaminy D, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2014, 68, 865–878.
Pyne D., Probiotics supplementation for athletes, Clinical and physiological effects, „European Journal of Sport Science” 2015, 15(1), 63–72.
Rychlik U., Nietolerancja laktozy – współczesny stan wiedzy, „Journal of Laboratory Diagnostics” 2013, 49(1), 71–73.
Zatwarnicki P., Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy, diagnostyka, „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne” 2014, 4(3), 273–276.
