Gotu kola – pochodzenie, działanie, zastosowanie

SPIS TREŚCI:
1. Gotu kola – pochodzenie
2. Gotu kola – działanie na organizm
3. Gotu kola – zastosowanie
4. Gotu kola – skutki uboczne

1. Gotu kola – pochodzenie
Gotu kola, łac. Centella asiatica, zwana także wąkrotą azjatycką, należy do rodziny selerowatych, podobnie jak seler, marchew i pietruszka. W języku syngaleskim gotu oznacza kielichowy kształt, zaś kola – liść. Wąkrota azjatycka występuje w regionach tropikalnych i subtropikalnych – Indiach, Chinach, Indonezji, Malezji, Sri Lance, Tajlandii i Madagaskarze.

Rośnie głównie wokół brzegów zbiorników wodnych oraz na bagnach, rzadziej w nasłonecznionych, kamienistych miejscach. Jej wygląd i zawartość substancji aktywnych zależne są od warunków środowiska, w którym wzrasta. W ziołolecznictwie wykorzystywana jest zazwyczaj część nadziemna rośliny. Ziele zbierane jest przed okresem wzrastania lub na jego początku, gdyż właśnie wtedy roślina gromadzi najwięcej substancji czynnych. W medycynie chińskiej znana jest jako eliksir życia już od ponad 2000 lat.

2. Gotu kola – działanie na organizm
Wąkrota azjatycka swoje lecznicze właściwości zawdzięcza występującym w niej związkom aktywnym – kwasom trójterpenowym: azjatykowemu, madekasowemu, terminolowemu, braminowemu i centelikowemu. Substancje syntetyzowane są w czasie wzrostu i rozwoju rośliny i wpływają na jej aktywność farmakologiczną. W zielu gotu koli wyodrębniono także olejki lotne, flawonoidy, polisacharydy oraz fitosterole. Roślina bogata jest w witaminy A, E, K, C, magnez, kwas glutaminowy, serynę, a także alaninę.

W ajurwedzie zielu gotu koli przypisuje się szereg zastosowań. Wąkrota azjatycka korzystnie wpływa na skórę, hamuje powstawanie zmarszczek, dodatkowo stymuluje wzrost włosów i paznokci dzięki syntezie kolagenu i elastyny.

Pozytywnie wpływa na ośrodkowy układ nerwowy – usprawnia funkcjonowanie mózgu, poprawia pamięć, koncentrację, funkcje poznawcze, zmniejsza niepokój, uspokaja i zapobiega depresji. Hamuje proces starzenia się komórek nerwowych, dzięki czemu można zachować dłużej sprawność intelektualną. Neutralizuje wolne rodniki i chroni przed stresem oksydacyjnym. Jest środkiem usuwającym zmęczenie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Roślina chroni neurony przed czynnikami toksycznymi i wpływa na ich regenerację.

Gotu kola wzmacnia układ odpornościowy organizmu dzięki zawartym w niej polisacharydom. Wąkrota azjatycka wykazuje działanie przeciwbólowe w przypadku bólów mięśni, stawów oraz tych związanych z kontuzjami sportowymi. Olejek eteryczny pozyskany z gotu koli wykazuje działanie hamujące wzrost różnych rodzajów bakterii i grzybów, w szczególności bakterii E. coli i grzyba A. niger.

3. Gotu kola – zastosowanie
Gotu kola znalazła szerokie zastosowanie w medycynie, dietetyce i kosmetologii. Wąkrotę azjatycką stosuje się w terapii astmy, anemii, cukrzycy, w zapaleniu dróg moczowych i grypie. Ponadto wspomaga leczenie chorób przewodu pokarmowego – czerwonki, wrzodów żołądka, zapalenia żołądka, stanów zapalnych wątroby oraz dolegliwości takich jak biegunki, bóle brzucha i niestrawność. Ziele wywiera pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy – obniża ciśnienie tętnicze krwi, zapobiega zakrzepicy żył, minimalizuje żylaki, poprawia elastyczność naczyń krwionośnych i krążenie krwi oraz ma właściwości przeciwzapalne.

Potwierdzeniem tego są badania przeprowadzone na pacjentach, którym podawano triterpeny z gotu koli, zaobserwowano u nich zmniejszenie uczucia ciężkości i bólu, a także obrzęku kończyn dolnych.

Wąkrota azjatycka działa odmładzająco, dzięki syntezie kwasu hialuronowego ma znaczący wpływ na redukcję zmarszczek i wzrost nawilżenia i napięcia skóry. Wykorzystywana jest także do niwelowania istniejących rozstępów, a także zapobiegania tworzeniu się nowych. Gotu kola może być stosowana przez osoby, które zmagają się z cellulitem, czyli nieprawidłowym rozkładem tkanki tłuszczowej w organizmie.

Wspomaga leczenie schorzeń skórnych – wyprysków, zmian trądzikowych, łuszczycy, egzemy i bielactwa. Znacząco wpływa na regenerację naskórka w przypadku oparzeń, owrzodzeń, zmniejsza przebarwienia blizn i je wygładza. Dodatkowo łagodzi obrzęki i cienie pod oczami. Gotu kola wykorzystywana jest także w leczeniu twardziny – choroby objawiającej się stwardnieniem skóry w wyniku nadmiernego gromadzenia się kolagenu.

Wyciąg z gotu koli korzystnie oddziałuje na ośrodkowy układ nerwowy, dlatego znalazł zastosowanie w leczeniu depresji, zaburzeń koncentracji, pamięci, a także bólów różnego pochodzenia. Odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu powstawaniu choroby Alzheimera poprzez stymulację syntezy acetylocholiny, której niedobór występuje u osób z chorobą Alzheimera. Ponadto wąkrota azjatycka wykazuje selektywne działanie toksyczne na komórki nowotworowe.

Terapeutyczne zastosowanie gotu koli w dawnych czasach zostało potwierdzone w obecnych badaniach naukowych.

4. Gotu kola – skutki uboczne
Przedawkowanie jest toksyczne i może prowadzić do uszkodzenia wątroby, a także może powodować podrażnienia, stany zapalne nabłonków oraz błon śluzowych, zaburzenia ze strony układów nerwowego, ruchowego, a także krwawienia.

Gotu kola nie może być podawana kobietom w ciąży i matkom karmiącym, małym dzieciom, osobom z niskim ciśnieniem krwi i chorującym na padaczkę. Osoby przyjmujące aspirynę, kumarynę i heparynę powinny zachować ostrożność.

Preparatów zawierających wąkrotę azjatycką nie należy przyjmować w godzinach wieczornych, gdyż może to powodować kłopoty z zasypianiem. Niezalecane jest łączenie gotu koli z innymi preparatami psychoaktywnymi.

Gotu kola jest jedną z najbardziej docenianych roślin leczniczych Dalekiego Wschodu dzięki szerokiemu wachlarzowi zastosowań terapeutycznych. Wąkrota azjatycka jest stosowana od tysięcy lat w medycynie ajurwedyjskiej zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie z bardzo dobrym skutkiem, szczególnie w terapii chorób ośrodkowego układu nerwowego, układu sercowo-naczyniowego i schorzeń skórnych. Gotu kola jest eliksirem życia, lekiem na długowieczność, witalność i sprawność intelektualną.

Obiecujące działanie lecznicze gotu koli budzi zainteresowanie naukowców, o czym świadczą liczne przeprowadzone badania. By odkryć inne tajemnice drzemiące w tej roślinie, konieczne jest prowadzenie dalszych wielokierunkowych badań biologicznych i chemicznych.

Bibliografia
Bylka W., Znajdek-Awiżeń P., Studzińska-Sroka E. et al., Centella asiatica in cosmetology, „Postępy Dermatologii i Alergologii” 2013, 30(1), 46–49.
Einerson L.S., A Delphi Study on Herbs Used to Address Depression and Anxiety According to Master Herbalists, Texas 2017, 33.
Karłowicz-Bodalska K. et al., Centella asiatica (L.) Urban, syn. Hydrocotyle asiatica L. – wąkrota azjatycka – znana roślina lecznicza Dalekiego Wschodu, „Postępy Fitoterapii” 2013, 4, 225–235.
Król D., Wąkrota azjatycka (Centella asiatica L.) – właściwości lecznicze, „Postępy Fitoterapii” 2010, 2, 101–105.
Lamer-Zarawska E., Kowal-Gierczak B., Niedworok J., Fitoterapia i leki roślinne, Warszawa 2007, 431.
Nowak T.Z., Zielony detoks – jak rośliny lecznicze wymiatają z organizmu wolne rodniki i gwarantują długie życie, „Eureka” 2017, 148–153.
Gotu cola – Centella asiatica (L.) Urban – wąkrotka azjatycka i Hydrocotyle vulgaris L. – wąkrotka pospolita, luskiewnik.strefa.pl/psychostymulantia/p27.htm (27.02.2018).
Leonard D.B., Gotu kola (Centella asiatica), herbrally.com/monographs/gotu-kola/ (27.02.2018).