Dieta Optavia – żywienie oparte na jedzeniu w proszku
Każdego roku czasopismo „U.S. News” publikuje ranking dostępnych na rynku diet. Od lat za najlepsze uznawane są diety śródziemnomorska, DASH oraz fleksitariańska. Ich skuteczność została potwierdzona licznymi badaniami, a liczba zwolenników wciąż rośnie. Mimo tego na liście nie mogło zabraknąć sposobów żywienia, które są zdecydowanie mniej korzystne dla zdrowia, ale są stosowane ze względu na obietnice twórców dotyczące szybkich rezultatów. Jedną z ostatnich pozycji w rankingu (21. z 24) zajmuje dieta Optavia, która w Polsce nie jest jeszcze popularna, ale w Stanach Zjednoczonych zrobiła furorę. Jej ocena według czasopisma „U.S. News” to 1,8/5, podczas gdy dieta śródziemnomorska osiągnęła wynik 4,6/5.
SPIS TREŚCI:
1. Dieta Optavia – na czym polega?
2. Jak to wygląda w praktyce?
3. Z jakimi kosztami wiąże się dieta Optavia?
4. Mocne strony programu Optavia
5. Czy istnieje ryzyko związane ze stosowaniem programu?
6. Podsumowanie
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Dieta Optavia – na czym polega?
Dieta Optvia to program opracowany w 2017 r. przez firmę Medifast Inc. Według twórców jej celem jest wypracowanie zdrowych nawyków i wdrożenie ich do codziennego życia. Program opisywany jest jako kompleksowe podejście składające się z 4 elementów. Najbardziej podkreślanym przez autorów punktem, który ich zdaniem wyróżnia Optavię od innych sposobów żywienia, jest stała pomoc prywatnego coacha – ma on towarzyszyć podczas procesu zmiany i wspierać w razie potrzeby. Warto wspomnieć, że zazwyczaj są to osoby, które nie mają żadnego wykształcenia w kierunku dietetycznym i po prostu same zakończyły program. Twórcy zapewniają również możliwość dołączenia do społeczności stanowiącej coś w rodzaju grupy wsparcia.
Co ciekawe, autorzy diety twierdzą, że ich metodą na sukces jest budowanie zdrowych nawyków, a zmiana jest trwała i niegwałtowna, ponieważ szybkie rozwiązania nie działają w zakresie odchudzania. Opracowali oni specjalny System Transformacji Nawyków Zdrowotnych, który zakłada wprowadzanie jednej zmiany w danym momencie. Wszystkie te elementy brzmią sensownie i wydaje się, że mogą być optymalnym sposobem na redukcję masy ciała. Problem pojawia się jednak w sposobie żywienia, jaki dieta Optavia proponuje. Jadłospis powinien składać się głównie z gotowych posiłków wyprodukowanych przez firmę, wśród nich znaleźć można dania w proszku, batoniki czy słone przekąski. Za najlepsze rozwiązanie twórcy podają model 5 gotowych posiłków i jednego przygotowanego samodzielnie w domu – tzw. posiłku Lean & Green, czyli składającego się głównie z chudego źródła białka i warzyw nieskrobiowych. Są też mniej restrykcyjne rozwiązania, czyli np. model 4 & 2 (3 posiłki Optavia i 2 przygotowane samodzielnie) albo 3 & 3 (3 posiłki Optavia i 3 przygotowane samodzielnie).
2. Jak to wygląda w praktyce?
W praktyce wyróżnia się 2 fazy procesu: odchudzanie oraz utrzymanie efektu. W pierwszym etapie zaleca się spożywanie 800–1000 kcal przez ok. 12 tygodni. Przy standardowym modelu należy spożywać 5 posiłków zakupionych u producenta co mniej więcej 2–3 godziny, a także włączenie jednego posiłku przygotowanego w domu. Przyrządzony samodzielnie posiłek powinien składać się z 140–200 g chudego mięsa lub ryby. W przypadku silnego głodu można również sięgnąć po pół szklanki galaretki, 3 łodygi selera naciowego i orzechy. Ilość węglowodanów nie powinna przekraczać 100 g na dobę. Preferowane metody obróbki termicznej to gotowanie, gotowanie na parze, duszenie i pieczenie. W jadłospisie przynajmniej 2 razy w tygodniu powinny znaleźć się ryby, aby dostarczyć odpowiednią ilość kwasów tłuszczowych omega-3. Zaleca się również wprowadzenie przynajmniej 30 minut aktywności fizycznej dziennie.
Po 12 tygodniach przychodzi czas na fazę utrzymania efektu, podczas której zwiększa się liczbę kilokalorii do 1550. Dozwolone jest wtedy wprowadzenie do diety pełnoziarnistych produktów, niskotłuszczowego nabiału czy też owoców, a optymalny plan na tym etapie to 3 gotowe posiłki Optavia i 3 posiłki przygotowane samodzielnie (M. Miller 2021).
3. Z jakimi kosztami wiąże się dieta Optavia?
Na stronie internetowej diety Optavia można bezpośrednio kupić produkty stworzone przez firmę Medifast Inc. W przypadku zalecanego planu odżywiania 5 & 1 koszt zestawu wystarczającego na nieco ponad 3 tygodnie i składającego się ze 119 posiłków wynosi 395,25 $, co daje ok. 1660 zł. Oczywiście należy do tego doliczyć koszt samodzielnie przygotowywanych potraw. Można też zdecydować się na stworzenie indywidualnego zestawu, ale cena jest wtedy znacznie wyższa. Jednak aby osiągnąć oczekiwane rezultaty, należy wydać dodatkowe 199 $ (ok. 835 zł), gdyż taki pakiet daje dostęp do planu żywieniowego, platformy internetowej, społeczności Optavia oraz możliwości współpracy z coachem. Przeciętny Polak w 2021 r. wydawał miesięcznie 1316 zł, z czego 27% (355 zł) przeznaczał na jedzenie (GUS 2022). Jak zatem widać, nie jest to dieta, na którą każdy może sobie pozwolić.
4. Mocne strony programu Optavia
Zwolennicy programu Optavia wskazują na szereg korzyści płynących z jego stosowania. Najbardziej oczywistą zaletą jest łatwość jej zastosowania – wymaga samodzielnego przygotowania tylko jednego posiłku w ciągu dnia, cała reszta to produkty, które można zjeść od razu lub ewentualnie zalać wodą. Do każdego planu dołączone są również jadłospisy i przepisy dodatkowo ułatwiające jego realizację.
Niewątpliwym czynnikiem, który może zachęcać do zastosowania diety Optavia, jest tempo utraty masa ciała. Wygenerowany podczas jej trwania deficyt energetyczny jest na tyle duży, że pozwala na znacznie szybszą utratę kilogramów niż większość sposobów żywienia. W rankingu „U.S. News” w kategorii „najlepsze szybkie diety odchudzające” Optavia zajmuje 5. miejsce. Dodatkowo ze względu na wysoką zawartość białka (nawet do 35%) jest to sposób żywienia pozwalający na długotrwałe odczuwanie sytości. Autorzy diety wskazują również na zmniejszone ryzyko rozwinięcia nadciśnienia tętniczego dzięki obniżonemu spożyciu sodu oraz utracie masy ciała.
5. Czy istnieje ryzyko związane ze stosowaniem programu?
Mimo że autorzy diety mówią o powolnych zmianach, ich plan wskazuje na coś zupełnie innego. Spożywanie 800–1000 kcal dziennie z pewnością pozwoli na bardzo szybką redukcję masy ciała, ale niestety może wiązać się z równie szybkim efektem jo-jo. Podstawowa przemiana materii (PPM), czyli ilość energii potrzebna organizmowi do zachowania podstawowych funkcji życiowych, w uproszczeniu wynosi średnio 1 kcal/1 kg/1 godz. Dla kobiety ważącej 50 kg byłoby to 1200 kcal. Spożywanie liczby kilokalorii niższej od PPM prowadzić może do skrajnego niedożywienia i licznych problemów zdrowotnych, a także do utraty przede wszystkim beztłuszczowej masy ciała (M.J. Müller i wsp. 2015).
Kolejnym problemem jest niewątpliwie rodzaj proponowanych posiłków. Danie w proszku zalane wodą nigdy nie zastąpi prawdziwego, samodzielnie przygotowanego obiadu. Tego typu produkty z pewnością są bogate w różnego rodzaju konserwanty i substancje niekoniecznie sprzyjające zdrowiu. W dodatku tekstura takich posiłków jest zawsze taka sama, czyli papkowata lub płynna. Brakuje różnorodności, a mała objętość powodować może szybsze odczuwanie głodu. Tego typu pożywienie nie jest również dokładnie przebadane i trudno jest przewidzieć długofalowe skutki płynące z jego przyjmowania.
Nawet sami autorzy ostrzegają przed stosowaniem diety Optavia u kobiet w ciąży, dzieci poniżej 13. roku życia oraz osób poważnie chorujących, np. na nowotwory. Wspominają również o tym, że w przypadku dużej aktywności fizycznej tak mała podaż kilokalorii nie jest wystarczająca i odradzają stosowanie planu zawodowym sportowcom.
Bardzo dużym problemem jest również fakt, że ten sposób żywienia tak naprawdę nie uczy zdrowych nawyków żywieniowych. Jest rozwiązaniem typu instant i nie pokazuje, jak prawidłowo komponować posiłki. Jest to o tyle problematyczne, że po ukończeniu programu i zrzuceniu wymarzonej liczby kilogramów uczestnicy nie wiedzą, co powinni robić dalej, i wracają do dawnego sposobu żywienia, co przeważnie powoduje powrót nadmiernych kilogramów, często nawet z nawiązką.
Co istotne, badania wskazują, że duże wahania masy ciała są bezpośrednim czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych w przyszłości. Udowodniono również, że długie stosowanie niskoenergetycznych, niskowęglowodanowych i wysokobiałkowych diet może prowadzić do pojawienia się kamieni żółciowych (K. Hjaltadóttir, K.H. Haraldsdóttir, P.H. Möller 2020). Ze względu na niską zawartość błonnika dużym problemem podczas stosowania tej diety są zaparcia i ogólny dyskomfort ze strony układu pokarmowego (Ch.J. Black, A.C. Ford 2018). Z kolei zawartość dużej ilości słodzików w proszkach Optavii prowadzić może do nadmiernego powstawania gazów, ale też do występowania biegunek.
Bardzo poważną konsekwencją płynącą ze stosowania tak restrykcyjnych diet może być pogorszenie zdrowia psychicznego i relacji z jedzeniem. Podczas programu Optavia niewskazane jest jedzenie na mieście. W poradniku opisano wiele sposobów mówiących o tym, jak odmówić, gdy np. babcia namawia do zjedzenia kawałka ciasta. Jeden z cytatów z oficjalnego przewodnika to: „Skup się na swoich nieulubionych potrawach. Jeśli przygotowujesz deser na przyjęcie, zrób coś, czemu łatwiej będzie Ci się oprzeć. Na przykład, jeśli Twoją słabością jest czekolada, wybierz smakołyk na bazie owoców. Trzymaj swoje ulubione słodkie Fueling [czyli produkty bezpośrednio od Optavii – przyp. autorki] w zasięgu ręki, gdy uderzy Cię ochota na słodycze” (M. Miller 2021). Jest to prosta droga do rozwinięcia zaburzeń odżywiania. Skrajnie niska kaloryczność diety u wielu osób może wywoływać epizody objadania się, a w konsekwencji – zespół napadowego objadania się. Podczas dużych restrykcji energetycznych częstym objawem jest również występowanie obsesyjnych myśli o jedzeniu, które utrudniają codzienne funkcjonowanie.
6. Podsumowanie
Dieta Optavia to sposób żywienia, który niewątpliwie przyciąga swoimi obietnicami szybkich efektów i redukcji masy ciała. Rzeczywiście na pierwszy rzut oka cały program wydaje się dokładnie przemyślany i profesjonalnie przygotowany. W dzisiejszych czasach pełnych stresu i pośpiechu gotowe rozwiązania polegające na zalaniu proszku wodą z pewnością z łatwością znajdują swoich zwolenników. Niestety tego rodzaju modele żywieniowe wiążą się z wieloma negatywnymi konsekwencjami, a co równie istotne – nie przynoszą długofalowych efektów. Z tego też powodu odradza się ich stosowanie, a zamiast nich zaleca się zdrową, zbilansowaną dietę opartą na produktach pełnoziarnistych, owocach, warzywach oraz dobrych źródłach białka i tłuszczów.
Bibliografia
Best Diets Overall 2023, health.usnews.com/best-diet/best-diets-overall (19.04.2023).
Black Ch.J., Ford A.C., Chronic idiopathic constipation in adults: epidemiology, pathophysiology, diagnosis and clinical management, „The Medical Journal of Australia” 2018, 209(2), 86–91.
Sytuacja gospodarstw domowych w 2021 r. w świetle wyników badania budżetów gospodarstw domowych, Główny Urząd Statystyczny 2022, epub.
Hjaltadóttir K., Haraldsdóttir K.H., Möller P.H., Gallstones – review, „Laeknabladid” 2020, 106(10), 464–472.
Miller M., The Complete Optavia Diet Cookbook: The 250+ Healthy-Cookbook-System Recipes To Grant You Rapid Weight Loss To Achieve Your Dream Body Without Struggling | Step-By-Step Guide, 2021.
Montani J.-P., Schutz Y., Dulloo A.G., Dieting and weight cycling as risk factors for cardiometabolic diseases: who is really at risk?, „Obesity Reviews” 2015, 16(S1), 7–18.
Müller M.J. et al., Metabolic adaptation to caloric restriction and subsequent refeeding: the Minnesota Starvation Experiment revisited, „The American Journal of Clinical Nutrition” 2015, 102(4), 807–819.
