Co zmieniło się w normach żywienia dla populacji Polski
W 2020 r. wydano ważną, zwłaszcza dla producentów żywności, pozycję Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Praca została sfinansowana w ramach funduszy Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016–2020 r. W porównaniu z Normami żywienia dla populacji Polski z 2017 r. znalazło się w niej kilka aktualizacji i nowych rozdziałów.
SPIS TREŚCI:
2. Zapotrzebowanie energetyczne dla kobiet w ciąży
7. Referencyjne wartości spożycia w etykietowaniu żywności
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Dla składników odżywczych, witamin i składników mineralnych określane są normy dziennego spożycia. Wyróżniamy kilka norm.
EAR – średnie zapotrzebowanie. Określa takie spożycie składnika odżywczego, które jest średnim zapotrzebowaniem dla osób z danej grupy (przedział wiekowy lub płeć). Zapotrzebowanie wyrażone na tym poziomie pozwala na zaspokojenie potrzeb połowy osób z danej grupy.
RDA – zalecane spożycie. Normy opracowane na tym poziomie zaspokajają zapotrzebowanie prawie całej grupy, dla której zostały opracowane.
AI – wystarczające spożycie. Stosowany jest, kiedy nie ma możliwości określenia dokładnie norm EAR lub RDA.
Należy zwracać uwagę na normy. W planowaniu jadłospisów indywidualnych należy kierować się normami RDA. Jeśli brakuje normy RDA, wykorzystuje się normę AI. Jeżeli natomiast ocenia się zwyczajowe spożycie osoby, aby oszacować prawdopodobieństwo dostatecznego spożycia z dietą określonych składników można wykorzystać normę EAR, ale także RDA.
W 2020 r. normy spożycia tłuszczów i węglowodanów zostały określone na poziomie RI. Oznacza to, że zostały przedstawione jako odsetek zapotrzebowania na energię. Np. tłuszcz w diecie powinien stanowić 20–35% energetyczności diety.
Normy dotyczące energii zostały opracowane na poziomie EAR. Z kolei spożycie białka i pozostałych składników odżywczych zostało ustalone na poziomach EAR, RDA lub AI.
W planowaniu jadłospisów trzeba brać pod uwagę biodostępność danego składnika, a tym samym od czasu do czasu zwiększać w diecie określony składnik względem norm. Podany został przykład diet roślinnych. Jeśli osoba na diecie wegańskiej obfitującej w związki antyodżywcze z roślin nie suplementuje żelaza i nie spożywa produktów o nie wzbogacanych, należy wprowadzić do jej jadłospisu żelazo w ilości o 50–80% większej w stosunku do określonej normy RDA. Warto uważnie przeczytać rozdział Ocena i planowanie spożycia na podstawie norm, który jest podsumowaniem praktycznego wykorzystania norm żywieniowych.
2. Zapotrzebowanie energetyczne dla kobiet w ciąży
Zmieniły się normy dotyczące zapotrzebowania energetycznego dla kobiet w ciąży. W 2017 r. eksperci zalecali zwiększenie kaloryczności diety dopiero od II trymestru. W 2020 r. już w I trymestrze zaleca się zwiększyć energetyczność diety. Nieznacznie – bo tylko o 85 kcal/dobę. Z kolei w II trymestrze dodatkowe zalecane spożycie to nieco mniej niż poprzednio.
Porównanie zalecanego zwiększenia energetyczności diety dla kobiet w ciąży
Trymestr ciąży | Zwiększona podaż energii na poziomie EAR (kcal), 2017 r. | Zwiększona podaż energii na poziomie EAR (kcal), 2020 r. |
I | +85 | |
II | +360 | +285 |
III | +475 | +475 |
Dla kobiet karmiących normy się nie zmieniły – dodatkowa dzienna energetyczność diety powinna wynosić 505 kcal.
Ogólne stanowisko dotyczące cholesterolu w diecie nie zmienia się – nie ma opracowanych szczegółowych norm, a przeciętne w Europie spożycie na poziomie 300 mg dziennie wydaje się bezpieczne.
Zdrowa dorosła osoba może bez ryzyka spożywać 7 jaj tygodniowo (1 jajo zawiera ok. 200 mg cholesterolu). Pojawia się dodatkowa informacja dot. osób starszych – ze względu na wysoką wartość odżywczą jaj i łatwość ich spożycia seniorzy z poziomem cholesterolu w surowicy krwi w normie mogą spożywać nawet 2 jaja dziennie (zgodnie ze stanowiskiem American Heart Association).
W Normach… z 2017 r. osobom z chorobami układu krążenia, dyslipidemią, cukrzycą zalecało się ograniczenie spożycia jaj do 2 tygodniowo. W 2020 r. nie zostało to sprecyzowane, jednak zaleca się ostrożność w spożyciu cholesterolu i kwasów tłuszczowych nasyconych. Ze względu na to, że ludzki organizm jest w stanie zaspokoić zapotrzebowanie na ten składnik dzięki wewnętrznej produkcji, nie jest konieczne spożywanie cholesterolu z żywnością.
W 2020 r. scharakteryzowane zostały frakcje błonnika pokarmowego pod kątem rozpuszczalności w wodzie, lepkości, podatności na fermentację, głównych źródeł – hemiceluloza, celuloza, pektyny, hydrokoloidy, inulina, fruktany, oporne oligosacharydy, skrobia oporna.
W 2020 r. nieznacznie zwiększono zalecane dzienne spożycie folianów dla chłopców.
Porównanie norm dla folianów w grupie chłopców w wieku 10–18 lat
Grupa wiekowa chłopców | µg równoważnika folianów/osobę/dobę na poziomie RDA, 2017 r. | µg równoważnika folianów/osobę/dobę na poziomie RDA, 2020 r. |
10–12 | 250 | 300 |
13–15 | 330 | 400 |
16–18 | 330 | 400 |
W przeciwieństwie do poprzednich norm zapotrzebowanie na poziomie wystarczającego spożycia dla chloru i sodu nie zmniejsza się po 51 roku życia. Dla wszystkich dorosłych kobiet i mężczyzn niezależnie od wieku normy na te pierwiastki wynoszą:
– sód – 1500 mg/dobę,
– chlor – 2300 mg/dobę.
Poprzednio wartości te spadały po 51 roku życia.
Porównanie norm dla sodu i chloru w grupie osób dorosłych (od 19 roku życia)
Grupa wiekowa, kobiety i mężczyźni | Sód mg/dobę/osobę, normy na poziomie AI, 2017 r. | Sód mg/dobę/osobę, normy na poziomie AI, 2020 r. | Chlor mg/dobę/osobę, normy na poziomie AI, 2017 r. | Chlor mg/dobę/osobę, normy na poziomie AI, 2020 r. |
19–50 | 1500 | 1500 | 2300 | 2300 |
51–65 | 1400 | 1500 | 2150 | 2300 |
66–75 | 1300 | 1500 | 2000 | 2300 |
>75 | 1200 | 1500 | 1850 | 2300 |
7. Referencyjne wartości spożycia w etykietowaniu żywności
W 2020 r. podane zostały najważniejsze informacje dotyczące obecnie obowiązujących w Unii Europejskiej zasad umieszczania wartości odżywczych na etykietach produktów spożywczych.
Jednym z obowiązków producentów zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności jest podawanie wartości procentowej, która określa, w jakim stopniu produkt w 100 g lub 100 ml pokrywa wartości referencyjne dla wymienionych na etykiecie składników. Wartości referencyjne zostały opracowane dla osób dorosłych. Podobnie jak wartości referencyjne energii i makroskładników (energia, tłuszcz, białko, cukry, węglowodany), jednak w tym przypadku nie ma obowiązku podawać wartości wyrażonych w procentach.
Dzienne referencyjne wartości spożycia dla osób dorosłych zostały określone następująco:
– energia – 2000 kcal,
– tłuszcz – 70 g,
– kwasy tłuszczowe nasycone – 20 g,
– węglowodany – 260 g,
– cukry – 90 g,
– białko – 50 g,
– sól – 6 g.
Konsument powinien wiedzieć, że są to wartości uśrednione. Mężczyzna o masie ciała 90 kg i wzroście 190 cm będzie miał znacznie wyższe dzienne zapotrzebowanie energetyczne niż 2000 kcal.
W 2020 r. zawarta jest także informacja o najnowszych uchwałach Zespołu ds. Suplementów Diety (zespół doradczy Głównego Inspektoratu Sanitarnego). Znaleźć je można w rozdziale Normy a suplementacja. W 2019 r. i 2020 r. zostały opracowane przez ekspertów zalecenia dotyczące maksymalnych ilości witamin i składników mineralnych, jakie powinny być zawarte w zalecanej przez producenta dziennej dawce suplementu diety dla osób dorosłych.
Maksymalne dzienne ilości wybranych składników mineralnych i witamin w suplementach dla osób dorosłych
Witamina/składnik mineralny | Ilość składnika w rekomendowanej przez producenta dziennej dawce suplementu i dodatkowe rekomendacje dot. umieszczenia ostrzeżeń na opakowaniach produktów |
Witamina D | 2000 IU (50 µg) Przed rozpoczęciem suplementacji najkorzystniej jest ocenić poziom 25(OH)D we krwi i skonsultować wynik z lekarzem |
Witamina C | Ilość składnika w rekomendowanej przez producenta dziennej dawce suplementu i dodatkowe rekomendacje dot. umieszczenia ostrzeżeń na opakowaniach produktów |
Kwas foliowy | 600 µg lub 800 µg w suplementach zalecanych kobietom w ciąży |
Jod | 150 µg lub 200 µg w suplementach zalecanych kobietom w ciąży |
Żelazo | 20 mg lub 30 mg w suplementach zalecanych kobietom w ciąży, w suplementach dla kobiet w ciąży zaleca się dodać adnotację: „Produkt dla kobiet w ciąży, stosować po konsultacji z lekarzem” |
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, pod red. Jarosza M. et al., Warszawa 2020.
Normy żywienia dla populacji Polski, pod red. Jarosza M., Warszawa 2017.
Zespół do spraw suplementów diety, gov.pl/web/gis/zespol-do-spraw-suplementow-diety (15.04.2021).