Trądzik – czym jest i jak sobie z nim radzić
Wiele osób przeważnie dostrzega w trądziku problem o podłożu hormonalnym, który jest jednym z nieodłącznych elementów procesu dojrzewania. W rzeczywistości pojawienie się cery trądzikowej może być rezultatem działania zupełnie innych czynników. Jakie są przyczyny trądziku? Jak dbać o skórę z trądzikiem? W jaki sposób skutecznie leczyć cerę trądzikową?
SPIS TREŚCI:
1. Co to jest trądzik
2. Trądzik – przyczyny
3. Rodzaje i objawy trądziku
4. Trądzik – diagnostyka
5. Jak leczyć trądzik
6. Pielęgnacja cery trądzikowej
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Co to jest trądzik
Cera trądzikowa, czy też po prostu trądzik, to przewlekłe schorzenie dermatologiczne. Istotą problemu jest nadreaktywność gruczołów łojowych skóry (co skutkuje wzmożoną produkcją sebum) oraz przesadne rogowacenie naskórka. Wynikiem tego jest blokada ujścia wspomnianych gruczołów i upośledzenie wydzielania produkowanego przez nie sebum. W związku z tym na cerze powstają zaskórniki, które przyczyniają się do namnażania bakterii oraz innych chorobotwórczych drobnoustrojów (np. grzybów określanych drożdżakami) i tym samym dochodzi do rozwoju zmian zapalnych.
W rezultacie skóra trądzikowa zostaje pokryta szeregiem niedoskonałości – m.in. grudkami i krostkami, które z czasem mogą przerodzić się w ropne wykwity. To z kolei może powodować powstawanie trudno gojących się ran oraz blizn. Trądzik zwykle rozwija się na powierzchni twarzy, szyi, dekoltu i klatki piersiowej oraz na plecach, jednak niektóre zmiany mogą pojawić się na innych częściach ciała.
2. Trądzik – przyczyny
Wzmożenie produkcji sebum przez gruczoły łojowe może mieć różne podłoże. Przeważnie cera trądzikowa jest wynikiem:
– złego odżywiania,
– nadmiernego stresu,
– niewłaściwej pielęgnacji skóry,
– farmakoterapii, np. antydepresantami,
– przesadnej ekspozycji na światło słoneczne,
– wrodzonymi uwarunkowaniami genetycznymi,
– zmianami hormonalnymi, np. wskutek procesu dojrzewania czy nieprawidłowego poziomu testosteronu i estrogenów.
3. Rodzaje i objawy trądziku
Charakterystycznymi cechami cery trądzikowej jest zbyt duża ilość sebum, co powoduje powstawanie zmian – krost, grudek czy wykwitów ropnych. Choć praktycznie wszystkie typy trądziku charakteryzują się podobnymi symptomami, to jednak poszczególne rodzaje różnią się między sobą.
Trądzik pospolity
Zwany też trądzikiem młodzieńczym, gdyż w większości przypadków jest rezultatem zmian hormonalnych związanych z dojrzewaniem.
Trądzik pospolity ma postaci:
– grudkowo-krostkową – najczęstsza postać trądziku młodzieńczego z typowym zaczerwienieniem skóry,
– grudkowo-cystową – z głębokimi i dużymi guzkami zawierającymi ropę oraz ze współtowarzyszącymi zmianami zapalnymi,
– zaskórnikową – w przebiegu której pojawiają się zaskórniki otwarte i zamknięte,
– piorunującą – znakiem rozpoznawczym w tym przypadku są nie tylko objawy skórne, ale i ogólnoustrojowe dolegliwości, np. gorączka, uczucie rozbicia.
Trądzik torbielowaty
To odmiana trądziku młodzieńczego, która zwykle występuje u mężczyzn jako efekt zmian w poziomie androgenów. Niejednokrotnie trądzik torbielowaty jest dziedziczony po rodzicach. Jego charakterystyczną cechą, jak wskazuje sama nazwa, są bolesne torbiele zawierające ropę. Dookoła torbieli pojawiają się czerwone obwódki. Zmiany skórne są zlokalizowane głównie na twarzy, choć niekiedy mogą też występować w innych miejscach, np. okolicach pach lub na powierzchni pośladków.
Trądzik ropowiczy
Często utożsamiany z wyżej opisanym trądzikiem torbielowatym, gdyż powstające zmiany skórne są niezwykle podobne. Niemniej różnica polega na tym, że niezwykle często występuje u osób starszych, np. z zespołem policystycznych jajników lub wskutek niskiego poziomu testosteronu. Co więcej, torbiele pojawiają się głównie na policzkach, plecach i klatce piersiowej.
Trądzik skupiony
To kolejna odmiana trądziku pospolitego. Swoją nazwę zawdzięcza temu, że powstające zaskórniki są skupione blisko siebie, natomiast guzki i krostki często zlewają się ze sobą i wytwarzają bolesne nacieki. Występuje głównie na twarzy, ale może pojawić się m.in. w okolicy pasa czy szpary pośladkowej.
Trądzik bliznowaty
Zwykle towarzyszy innym postaciom trądziku, zwłaszcza trądzikowi ropowiczemu lub skupionemu. Jego znakiem rozpoznawczym są nieestetyczne blizny. Trądzik bliznowaty powoduje powstawanie grubych, twardych i nieregularnych guzów z wypustkami.
Trądzik różowaty
Ten rodzaj cery trądzikowej jest szczególnie częstym problemem u kobiet po 30. roku życia. Jego charakterystyczną cechą są zaburzenia naczynioruchowe, co prowadzi do intensywnego zaczerwienienia skóry. Ponadto w trądziku różowatym nie występują zaskórniki. Jego najczęstszymi przyczynami są m.in. zła dieta, nadmierne spożycie alkoholu, problemy hormonalne oraz zbyt intensywne promieniowanie słoneczne.
Trądzik różowaty ma cztery postaci:
– grudkowo-krostkową,
– oczną, której towarzyszą objawy w obrębie narządu wzroku (np. zapalenie spojówek),
– przerostowo-naciekową z przewlekłym obrzękiem skóry, powodującą zgrubienie tkanki łącznej i guzowate zmiany,
– rumieniową, w której oprócz rumienia pojawiają się teleangiektazje (tzw. pajączki – przesadne rozszerzenie naczyń krwionośnych).
Trądzik neuropatyczny
To specyficzna odmiana trądziku, gdyż występuje w głównej mierze u osób o niskiej samoocenie, przesadnie pedantycznych lub o kiepskiej kondycji psychicznej (np. z zaburzeniami lękowymi). Trądzik neuropatyczny jest chorobą skóry, która uniemożliwia choremu zaakceptowanie stanu własnej cery. To z kolei prowadzi do intensywnego rozdrapywania powstających krost i grudek, co zaostrza zmiany zapalne i powoduje powstawanie szpecących ran lub blizn. Z tego też powodu lekarze podczas diagnozy są zmuszeni przeprowadzić dokładny wywiad z pacjentem, co pozwoli poznać jego zdrowie psychiczne i emocjonalne.
Trądzik odwrócony
Trądzik odwrócony rozwija się w głównej mierze na tych częściach ciała, w których dochodzi do nadmiernego gromadzenia się potu, następuje ciągłe tarcie naskórka (np. z odzieżą), a dostęp do powietrza jest mocno ograniczony. Z tego powodu trądzik odwrócony jest przeważnie zlokalizowany w obrębie pach, pachwin, fałdów skórnych brzucha, na narządach płciowych czy pod kobiecym biustem. Trudno jednak wskazać najczęstszą przyczynę trądziku odwróconego – zwykle jest określany mianem schorzenia idiopatycznego.
Trądzik grzybiczy
W tym przypadku problemem nie jest typowy trądzik, a infekcja grzybicza, która powoduje zapalenie mieszków włosowych. Choć skóra może wydawać się podobna do tej przy zmianach trądzikowych, to jednak występujące objawy są nieco odmienne. Cechami odróżniającymi trądzik grzybiczy od pospolitego są m.in. współwystępowanie łupieżu pstrego, brak zaskórników oraz lokalizacja zmian na powierzchni ramion i klatki piersiowej – bez zajęcia twarzy.
Trądzik w ciąży
Jest rezultatem zmian hormonalnych, które mają miejsce I trymestrze ciąży. Podwyższone stężenie gonadotropiny kosmówkowej, estrogenów, progesteronu i kortyzolu sprzyja nadmiernej produkcji sebum, a to prowadzi do rozwoju problemów dermalnych.
Trądzik niemowlęcy i noworodkowy
Skóra trądzikowa może też występować u najmłodszych. Trądzik noworodkowy to przeważnie następstwo przechodzenia hormonów od matki do rozwijającego się płodu. Ponadto problemem może być przesadne natłuszczenie dziecięcej skóry olejami mineralnymi, które wykorzystuje się do pielęgnacji ciała. Zmiany skórne przeważnie mijają po ok. 3 miesiącach.
Trądzik wywołany
W tym przypadku zmiany trądzikowe są efektem działania konkretnego czynnika, natomiast sama skóra nie ma tendencji do trądziku. Przykładami są m.in. zbyt intensywne zabiegi kosmetyczne czy niewłaściwa pielęgnacja, stosowanie leków sterydowych bądź negatywne oddziaływanie substancji chemicznych w środowisku pracy.
4. Trądzik – diagnostyka
Oprócz wizualnej oceny stanu skóry niezbędne jest wykonanie dodatkowych badań. Dzięki temu dermatolog o wiele łatwiej może postawić diagnozę, a to umożliwia szybsze rozpoczęcie leczenia i uporanie się z dolegliwościami. W diagnostyce trądziku istotną rolę odgrywają badania hormonalne. Przede wszystkim warto zacząć od wykonania analizy stężeń hormonów płciowych, które najczęściej determinują występowanie zmian skórnych.
Badania powinny obejmować pomiar poziomu: androstenidonu, DHEA, DHT, estrogenów, progesteronu, prolaktyny i testosteronu. Ponadto poleca się sprawdzić inne hormony, które mogą mieć wpływ na rozwój trądziku. Wśród nich wymienia się m.in. insulinę, aldosteron, hormony gonadotropowe, kortyzol czy hormony tarczycy.
Badania diagnostyczne trądziku powinny też uwzględniać takie parametry jak:
– cynk,
– glukoza,
– witaminy – A, B6 i B12 oraz D3,
– lipidogram – cholesterol i triglicerydy,
– enzymy wątrobowe – ALAT, AspAT, bilirubina.
5. Jak leczyć trądzik
Leczenie zmian trądzikowych może przybierać różne formy. Metodę przeciwdziałania dobiera się w zależności od nasilenia występujących objawów, wieku pacjenta czy podłoża całego problemu.
Farmakoterapia
Leczenie farmakologiczne cery trądzikowej to przypuszczalnie najpopularniejszy sposób. Farmakoterapia może być stosowana miejscowo (kremy, płyny lub maści) bądź systemowo (leki w postaci tabletek). W przeważającej liczbie przypadków leki przeciwtrądzikowe są dostępne na receptę.
Antybiotykoterapia trwa przeważnie kilka miesięcy. Antybiotyki wykorzystywane w leczeniu trądziku to np. azytromycyna, tetracyklina, erytromycyna czy klindamycyna. Uzupełnieniem antybiotyków jest nadtlenek benzoilu, który pozwala zmniejszyć szansę lekooporności bakterii odpowiedzialnych za zmiany trądzikowe.
Drugą i równie często stosowaną grupą leków są pochodne witaminy A, czyli retinoidy. Ich działanie jest ukierunkowane na redukcję zmian zapalnych i ograniczenie wydzielania sebum. Przykładowe retinoidy to adapalen, izotretynoina, retinal czy motretynid.
Inne leki wykorzystywane w leczeniu trądziku to:
– anakinra,
– metronidazol,
– spironolakton,
– doustna antykoncepcja, np. dezogestrel.
Terapia kwasami
Stosowanie kwasów jest niezwykle popularnym sposobem na niwelowanie niedogodności związanych z trądzikiem. Dermatolodzy wykorzystują kwasy z uwagi na ich właściwości – m.in. działanie sebostatyczne (normalizowanie wydzielania łoju), oczyszczanie skóry, ograniczenie powstawania nowych zaskórników czy właściwości antyseptyczne i wspomagające procesy odbudowy cery. Kwasy są dobierane przez specjalistę – intensywność preparatu musi być odpowiednia do aktualnego stanu cery, bo zbyt mocny kwas może uszkodzić skórę. Ponadto warto pamiętać, że skóra musi być odpowiednio nawilżona. Nadmierna suchość potęguje ryzyko wspomnianych uszkodzeń.
Kwasy stosowane w terapii cery trądzikowej to:
– kwas mlekowy,
– kwas glikolowy,
– kwas migdałowy,
– kwas salicylowy,
– kwas azelainowy,
– kwas pirogronowy,
– kwas laktobionowy.
Dieta i suplementacja
Sposób odżywiania jest niezwykle ważny w przeciwdziałaniu cerze trądzikowej. Nie będzie zaskoczeniem, że wykluczenie produktów przetworzonych jest pomocne w ograniczeniu zmian zapalnych. Ponadto zalecane jest zwrócenie uwagi na indeks glikemiczny (IG) artykułów spożywczych. Po spożyciu produktów o niskim IG dochodzi do ograniczenia szans nadmiernego podwyższenia stężenia glukozy we krwi, a to zapobiega wyrzutom insuliny i zaburzeniom gospodarki hormonalnej, które przyczyniają się do rozwoju trądziku.
W kontekście gospodarki węglowodanowej i minimalizowania szans na niekontrolowany wzrost poziomu glukozy we krwi ważną rolę odgrywa błonnik. Co więcej, błonnik wraz z probiotykami ma korzystny wpływ na stan mikroflory bakteryjnej. Jakościowe i ilościowe zaburzenia mikrobioty mogą przyczyniać się do nasilenia zmian trądzikowych.
Suplementacja powinna być dostosowana do niedoborów witamin i składników mineralnych. Przeważnie w suplementach rekomendowanych przy trądziku znajdują się cynk, selen, żelazo, witaminy z grupy B (biotyna, niacyna B2, B6 i B12) oraz witaminy A, C i E. Oprócz nich wartościową formą wsparcia będą:
– laktoferyna – ma wartościowe znaczenie dla kondycji skóry, m.in. poprzez wspieranie redukcji zmian zapalnych czy ograniczanie wydzielania nadmiernych ilości sebum;
– mio-inozytol – jest rekomendowany przy nieprawidłowościach hormonalnych, które mogą mieć znaczenie w rozwoju zmian trądzikowych.
Fitoterapia
Równie pomocnym elementem będzie stosowanie ziół. Zioła są częstym dodatkiem do kosmetyków pielęgnacyjnych, ale nic nie stoi na przeszkodzie w użyciu suszu np. w celu przygotowania naparu do przemywania skóry twarzy lub okładów. Fitoterapia w przypadku trądziku przewiduje użycie różnych komponentów ziołowych. Z uwagi na właściwości można podzielić je na trzy grupy:
– antyseptyczne i antyzapalne, które są pomocne w przeciwdziałaniu występującym infekcjom oraz pomagają w zwalczaniu wolnych rodników tlenowych (np. arnika górska, oczar wirginijski, wąkrota azjatycka),
– oczyszczająco-ściągające, co oznacza, że wspierają łagodzenie zmian i detoksykację skóry oraz polepszają szczelność naczyń krwionośnych (np. bratek polny, łopian, zielona herbata).
– pielęgnacyjne, co należy rozumieć zarówno jako wsparcie procesu regeneracji powstających uszkodzeń, jak i poprawę kondycji skóry, m.in. w zakresie elastyczności czy ilości produkowanego sebum (np. aloes, nagietek, żywokost).
6. Pielęgnacja cery trądzikowej
Istotną częścią walki ze zmianami trądzikowymi jest prawidłowa pielęgnacja skóry. Proces pielęgnacji ma kilka etapów, które należy wykonywać w odpowiedniej kolejności. Tylko w ten sposób skóra zostanie właściwie przygotowana np. do zastosowania wspomnianych wcześniej kwasów.
Etapy pielęgnacji cery trądzikowej
1. Oczyszczanie skóry z nadmiaru sebum i innych czynników, które mogą intensyfikować podrażnienie (np. kurz, zanieczyszczenia powietrza, pozostałości makijażu). Do oczyszczania należy wykorzystać preparat zapobiegający nasileniu zmian zapalnych, czyli wolny od alkoholu i barwników (np. woda z dodatkiem szarego mydła, które ma właściwości hipoalergiczne i naturalne pH).
2. Kolejny punkt to złuszczanie martwego naskórka przy pomocy odpowiednio dobranego peelingu enzymatycznego. Pozbycie się nadmiaru zbędnego naskórka umożliwia odblokowanie porów, a to zmniejsza szansę na rozwój nowych zaskórników.
3. Po peelingu przychodzi czas na tonizację. Jej celem jest przywrócenie cerze odpowiedniego pH. Efekt ten można uzyskać dzięki kosmetykom tonizacyjnym (tzw. toniki) lub wodom kwiatowym (tzw. hydrolaty).
4. Następnie należy przeprowadzić odżywianie przy użyciu serum do cery trądzikowej. Sera zawierają w swoim składzie rozmaite komponenty (np. kwas hialuronowy, ekstrakty i olejki roślinne), a ich zadaniami są m.in. regeneracja, ochrona przed rodnikami tlenowymi czy poprawa kondycji skóry.
5. Finałem procesu pielęgnacji jest nawilżanie, które wykonuje się przy użyciu delikatnego kremu. Nie tylko zapobiega przesuszeniu skóry – wspiera też redukcję stanu zapalnego i dodatkowo przeciwdziała bakteriom. W kosmetykach nawilżających mogą być zawarte m.in. sok aloesowy, wyciąg z ogórka czy cynk.
Dobór kosmetyków do pielęgnacji skóry trądzikowej zawsze należy konsultować z dermatologiem. Źle dobrane preparaty mogą bowiem pogarszać stan cery i nasilić występujące dolegliwości.
Bibliografia
Adamczyk-Sitko K. et al., Antybiotykoterapia miejscowa w trądziku zwyczajnym. „Farmakoterapia” 2019, 26(4), 7–12.
Addor F.A.S., Schalka S., Acne in adult women: epidemiological, diagnostic and therapeutic aspects, „Anais Brasilerios De Dermatologia” 2010, 85(6), 789–795.
Bergler-Czop B., Przegląd współczesnych poglądów na etiopatogenezę trądziku pospolitego, „Postępy Dermatologii i Alergologii” 2010, 27(6), 467–476.
Biegaj M., Trądzik pospolity i jego leczenie, „Kosmetologia Estetyczna” 2017, 2, 155–158.
Chien A.L. et al., Treatment of acne in pregnancy, „The Journal of the American Board of Family Medicine” 2016, 29(2), 254–262.
Dawidziak J., Balcerkiewicz M., Dieta jako uzupełnienie leczenia trądziku pospolitego (Acne vulgaris). Część I. Witaminy i minerały, „Farmacja Współczesna” 2016, 9, 1–5.
Filo-Rogulska M., Wcisło-Dziadecka D., Brzezińska-Wcisło L., Trądzik noworodkowy i niemowlęcy – etiopatogeneza, obraz kliniczny i możliwości leczenia, „Postępy Nauk Medycznych” 2018, 1a, 45–48.
Jansen T., Altmeyer P., Plewig G., Acne inversa (alias hidradenitis suppurativa), „Journal of the European Academy of Dermatology and Venerology” 2001, 15(6), 532–540.
Kapuścińska A., Nowak I., Zastosowanie kwasów organicznych w terapii trądziku i przebarwień skóry, „Postępy Higieny i Medycyna Doświadczalna” 2015, 69, 374–383.
Kato N., Role of vitamin B6 in skin health and diseases, Handbook of diet, nutrition and the skin, pod red. Preedy’ego V.R., Wageningen 2012, 58–66.
Kaźmierska A.D., Bolesławska I., Przysławski J., Wpływ diety oraz fitoterapii w leczeniu trądziku pospolitego, „Terapia i leki” 2020, 76(7), 373–380.
Kong Y.L., Tey H.L., Treatment of acne vulgaris during pregnancy and lactation, „Drugs” 2013, 73(8), 779–787.
Krasowska D., Etiopatogeneza i obraz kliniczny trądziku pospolitego, „Dermatologia Estetyczna” 2006 ,43, 67–71.
Kurkowska N., Musiał C., Probiotyki w pielęgnacji skóry trądzikowej. Przegląd najnowszych doniesień naukowych, „Aesthetic Cosmetology and Medicine” 2021, 10(2), 91–98.
Marona H., Gunia A., Pękala E., Retinoidy – rola w farmakoterapii w aspekcie komórkowego mechanizmu działania, „Farmacja Polska” 2010, 66(3), 187–192.
Matusiak Ł., Bieniek A., Trądzik odwrócony leczony operacyjnie innowacyjnymi technikami redukcji powstałych ubytków – opis przypadku, „Przegląd Dermatologiczny” 2011, 98, 390–394.
Meredith F.M., Ormerod A.D., The management of acne vulgaris in pregnancy, „American Journal of Clinical Dermatology” 2013, 14(5), 351–358.
Mueller E.A. et al., Efficacy and tolerability of oral lactoferrin supplementation in mild to moderate acne vulgaris: an exploratory study, „Current Medical Research and Opinion” 2011, 27(4), 793–797.
Osowski S., Znaczenie diety w terapii trądziku pospolitego, „Kosmetologia Estetyczna” 2019, 6(8), 755–760.
Placek W., Romańska-Gocka K., Grzanka A., Leczenie miejscowe trądziku, „Przegląd Dermatologiczny” 2011, 98, 442–448.
Radomski R., Jarząbek-Bielecka G., Zastosowanie mioinozytolu u młodocianych pacjentek z cechami klinicznymi PCOS, „Endokrynologia Pediatryczna” 2019, 18(1), 37–44.
Robak E., Kulczycka L., Trądzik różowaty – współczesne poglądy na patomechanizm i terapię* Rosacea, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej” 2010, 64, 439–450.
Sałagan K., Niemyska K., Blizny potrądzikowe – mechanizm powstawania i diagnostyka, „Kosmetologia Estetyczna” 2018, 4(7), 407–412.
Schwartz J.R., Marsh R.G., Draelos Z.D., Zinc and skin health: overview of physiology and pharmacology, „Dermatologic surgery” 2005, 31, 837–847.
Seniuta J., Reich A., Miejscowa antybiotykoterapia w leczeniu trądziku, „Forum Dermatologicum” 2017, 3(2), 49–52.
Surgiel-Gemza A., Gemza K., Trądzik różowaty – metody terapii oraz ocena skuteczności zastosowania kwasu azelainowego i laktobionowego, „Kosmetologia Estetyczna” 2018, 5(7), 543–550.
Szepietowski J. et al., Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, „Dermamtology Review/Przegląd Dermatologiczny” 2012, 99(6), 649–673.
Warowna M. et al., Rola i działanie kwasu laktobionowego w przebiegu wybranych chorób skórnych, „Kosmetologia Estetyczna” 2018, 6(7), 651–654.
Wolska H., Gliński W., Placek W., Trądzik zwyczajny – patogeneza i leczenie. Konsensus PTD, „Przegląd Dermatologiczny” 2007, 94, 171–178.
Tan A.U., Schlosser B.J., Paller A.S., A review of diagnosis and treatment of acne in adult female patients, „International Journal of Women’s Dermatology” 2018, 4(2), 56–71.
Thielitz A., Gollnick H., Topical retinoids in acne vulgaris, „American Journal of Clinical Dermatology” 2008, 9(6), 369–381.
Titus S., Hodge J., Diagnosis and treatment of acne, „American Family Physician” 2012, 86(8), 734–740.
Wolski T. et al., Fitoterapia chorób dermatologicznych, „Postępy Fitoterapii” 2017, 18(4), 298–308.
Woźniak M. et al., Fizjologiczne zmiany dermatologiczne u kobiet w ciąży, „Dermatologia Estetyczna” 2015, 17(1), 13–17.
Wyszkowska-Kolatko M. et al., Rośliny lecznicze w terapii chorób skóry, „Postępy Fitoterapii” 2015, 3, 184–192.
