Owsiki – jak sobie radzić z owsicą
Pasożyty żyją kosztem innych organizmów. Część z nich bytuje na powierzchni ciała (np. kleszcze), inne natomiast przedostają się do jego wnętrza – określa się je mianem endopasożytów czy też wewnętrzniaków. Jednym z najpopularniejszych przedstawicieli tej grupy jest Enterobius vermicularis, lepiej znany jako owsik ludzki. Czy owsiki są niebezpieczne? W jaki sposób pojawiają się w organizmie człowieka? Po czym rozpoznać zakażenie owsikami?
SPIS TREŚCI:
1. Czym są owsiki
2. Jak dochodzi do zarażenia owsikami
3. Jakie są objawy owsicy
4. Diagnostyka – jak wykryć owsicę
5. Leczenie owsicy – jak pozbyć się owsików
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Czym są owsiki
Owsik ludzki to niewielkiego rozmiaru robak o białej barwie zaliczany do nicieni. Wśród tych pasożytów wyróżnia się samce ukierunkowane głównie na kwestie rozrodcze oraz samice żyjące mniej więcej 4 tygodnie i odpowiedzialne za złożenie jaj (mogą ich złożyć ok. 10 tys.). Owsiki bytują w ludzkim przewodzie pokarmowym, co sprawia, że do rozwoju wykorzystują składniki odżywcze dostarczane w pożywieniu. Główną pożywką są dla nich wysokoenergetyczne węglowodany.
2. Jak dochodzi do zarażenia owsikami
Pojawienie się owsików w ludzkim organizmie wywołuje chorobę o nazwie owsica. W zdecydowanej większości przypadków infekcja ta dotyka dzieci. Do zakażenia najczęściej dochodzi drogą pokarmową – niewielkie jaja owsików często bytują na zabrudzonych owocach i warzywach, a małe dzieci przeważnie zapominają o konieczności ich czyszczenia przed spożyciem, podobnie zresztą jak o obowiązku mycia rąk przed posiłkiem, np. po powrocie ze żłobka, od lekarza czy po zabawie na świeżym powietrzu. Rzadszym sposobem zakażenia jest przedostanie się jaj drogą wziewną. Tego typu infekcja następuje wskutek rzadkiego sprzątania, np. zmiany pościeli czy ścierania kurzów w pomieszczeniach. Poza tym nie można zapominać, że do zakażenia może dojść poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą.
Jak wygląda cykl rozwojowy owsika?
Gdy jaja owsików znajdą się już w ludzkim organizmie, to przedostają się do jelita grubego. Następnie trafiają do odbytnicy, która jest głównym miejscem rozwoju owsicy. Zaledwie kilka godzin po przedostaniu się jaj dochodzi do wylęgania pasożytniczych larw. One natomiast wracają do jelit, gdzie dojrzewają i odżywają się dostarczanym przez gospodarza pokarmem. Niespełna miesiąc później dojrzałe samce zaplemniają samice, które po kolejnych 2 miesiącach ponownie wracają do odbytnicy i przedniego fragmentu pochwy w celu złożenia jaj. Powtórzenie cyklu rozwojowego jest określane mianem inwazji wtórnej lub reinwazji, natomiast nieświadome przeniesienie jaj znajdujących się pod paznokciami do ust (np. wskutek wcześniejszego drapania okolic złożenia jaj) nazywane jest autoinwazją bądź inwazją samoistną.
3. Jakie są objawy owsicy
Głównym objawem owsicy jest niekomfortowy i trudny do opanowania świąd odbytnicy lub pochwy. Powodem nieustannego swędzenia jest fakt, że jajeczka złożone przez samice zostają pokryte lepką wydzieliną. To właśnie ona wywołuje dyskomfort, który prowokuje zakażonego do intensywnego – czasami wręcz wyjątkowo silnego – drapania prowadzącego do uszkodzenia skóry. Dlatego też niejednokrotnie u dzieci z owsicą występują różnorodne podrażnienia i zmiany zapalne w obszarach, które stanowią główne miejsca składania jaj przez samice owsików. Niejednokrotnie mogą też występować nieestetyczne wypryski bądź zaczerwienienie.
Świąd jest nie tylko przyczyną problemów dermalnych. Niekiedy swędzenie jest na tyle silne, że zakażeni budzą się w nocy w celu zaspokojenia potrzeby drapania i odczucia pożądanej ulgi. Niemniej jednak tym sposobem osoby zainfekowane owsikami nie przesypiają nocy, co z kolei pociąga za sobą szereg następstw – m.in. bóle głowy, zmęczenie, senność za dnia, rozdrażnienie i problemy z koncentracją. Kumulacja stresu i nerwów związanych ze świądem i wybudzaniem się niezwykle często może spowodować nocne zgrzytanie zębami, konsekwencją czego może być np. przeciążenie stawów skroniowo-żuchwowych.
Inne objawy wskazujące na potencjalną infekcję owsikami to:
– nudności,
– brak apetytu,
– bóle brzucha,
– spadek masy ciała,
– infekcje intymne u kobiet,
– częste obgryzanie paznokci.
Skutki nieleczonej owsicy
Leczenie owsicy jest skuteczne i może zostać przeprowadzone bez konieczności sięgania po leki. Niemniej jednak może się zdarzyć, że rodzice będą postrzegać zmiany w zachowaniu dziecka (np. rozdrażnienie czy częste drapanie) jako wyraz niefrasobliwości malucha.
Konsekwencje nieleczonej infekcji mogą być bardzo poważne dla ludzkiego zdrowia. Następstwa są niezwykle zróżnicowane. Powstałe rany na skórze są otwartą drogą zakażenia dla innych chorobotwórczych patogenów, np. grzybów. W przypadku dziewczynek częstym powikłaniem są infekcje narządów rodnych i dróg moczowo-płciowych, które prowadzą do stanu zapalnego i w długofalowej perspektywie mogą powodować bezpłodność. Niemniej jednak najczęściej konsekwencje nieleczonej owsicy wiążą się z przebywaniem pasożytów w przewodzie pokarmowym. Wskutek żerowania na treści pokarmowej dostarczanej do organizmu gospodarza następuje wspomniany wcześniej spadek masy ciała. Towarzyszą temu m.in. niedobory witamin i składników mineralnych oraz odwodnienie. To z kolei może prowadzić do rozwoju szeregu innych problemów, które wynikają z niedożywienia, jak anemia, osłabione paznokcie, wypadające włosy, pogorszenie stanu cery czy obniżenie odporności.
4. Diagnostyka – jak wykryć owsicę
Choć owsica jest chorobą o charakterystycznych objawach, to jednak wspomniane symptomy mogą też wskazywać na inne problemy. Zgrzytanie zębami, które fachowo określa się mianem bruksizmu, jest często wynikiem nadmiernego stresu czy stosowania niektórych leków. Bóle brzucha mogą stanowić rezultat zatrucia, a podrażnienie skóry odbytnicy być efektem np. alergii na stosowane kosmetyki do pielęgnacji dziecięcego ciała. Dlatego też niezbędne jest wykonanie badania diagnostycznego. W tym celu najczęściej rekomenduje się przeprowadzenie laboratoryjnej analizy próbki kału. Materiał do badań należy pobrać z różnych miejsc świeżo oddanego stolca i umieścić w jednorazowym naczyniu.
Innym sposobem jest wykonanie tzw. testu taśmy celofanowej. Wykonywany jest on parokrotnie, polega na pobraniu materiału z odbytnicy przy pomocy wspomnianej taśmy. Jest to dobre uzupełnienie wcześniej opisanej analizy kału, gdyż larwy i jaja owsików niekoniecznie muszą znajdować się w stolcu – w zdecydowanej większości przypadków pasożyty znajdują się w obrębie fałdów odbytu.
5. Leczenie owsicy – jak pozbyć się owsików
Zdiagnozowanie owsicy wymaga wdrożenia leczenia przeciwpasożytniczego, często określanego mianem odrobaczania. Warto też dodać, że leczenie dotyczy zarówno osoby chorej, jak i pozostałych domowników. Istnieje bowiem wielkie prawdopodobieństwo, że owsiki za pewien czas dadzą o sobie znać u reszty osób z najbliższego otoczenia.
Punktem wyjścia jest zmiana nawyków dotyczących higieny osobistej. Przede wszystkim konieczne jest rozpoczęcie pielęgnacji okolic odbytnicy. W tym celu można wykorzystać maści, żele i kremy, które mają za zadanie m.in. przeciwdziałać wysychaniu, regenerować, natłuszczać i niwelować podrażnienia. Tego typu preparaty zawierają np. deksopantenol, lanolinę, L-argininę, witaminę E, kwas hialuronowy czy wosk pszczeli. Równie dobrym wyborem będzie klasyczne szare mydło. Z kolei u dorosłych z owsicą można sięgnąć po specjalne środki proktologiczne, które są stosowane np. przy chorobie hemoroidalnej. Oprócz pielęgnacji skóry odbytnicy należy też zadbać o inne kwestie, m.in. częste pranie pościeli, dywanów, firanek i bielizny, regularne sprzątanie i wietrzenie pomieszczeń oraz dezynfekcję i mycie rąk po powrocie do domu, po wizycie w toalecie czy przed posiłkiem.
Kolejny punkt odrobaczania to dieta. Wdrożenie nowego sposobu odżywiania jest kluczowe w kontekście walki z owsikami. Dieta osób z owsicą powinna uwzględniać:
– przyjmowanie prebiotyków i probiotyków,
– ograniczenie ilości węglowodanów prostych,
– wzrost podaży błonnika, np. poprzez włączenie produktów pełnoziarnistych oraz surowych owoców i warzyw,
– zapewnienie optymalnego nawodnienia w celu właściwego wypróżniania i zapobiegania zaparciom.
W kwestii diety nie można zapomnieć o istotnej roli pestek dyni, które są często stosowane w walce z endopasożytami. Kluczowe znaczenie w pestkach ma kukurbitacyna – substancja o niezwykle negatywnym oddziaływaniu na owsiki, gdyż prowadzi do uszkodzenia ich układu nerwowego i tym samym powoduje ich śmierć. Co więcej, kukurbitacyna intensyfikuje pracę jelit, a to wspomaga oczyszczanie ustroju z jaj pasożytów wraz z defekacją.
Ostatnim elementem leczenia owsicy jest fitoterapia. Ziołolecznictwo jest skutecznym sposobem na zwalczanie owsików. Wszystko za sprawą nagromadzonych w ziołach substancji czynnych takich jak terpeny, olejki eteryczne czy garbniki, którym przypisuje się działanieprzeciwpasożytnicze. Zioła mogą być stosowane w różnorodny sposób – począwszy od kąpieli nasiadowych (tzw. nasiadówki), przez okłady i przemywanie skóry odbytnicy, a skończywszy na przygotowywaniu naparów i odwarów do picia. Część roślin łagodzi podrażnienia i świąd, inne ograniczają dolegliwości bólowe brzucha, a niektóre stymulują pracę wątroby i jelit. Najczęściej wykorzystywane zioła to m.in. czarnuszka siewna, wrotycz, kora dębu, koper włoski, rumianek, piołun, tymianek czy chociażby szałwia.
Bibliografia
Duszczyk E., Zarażenia pasożytami (robaczyce), mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/74664,zarazenia-pasozytami-robaczyce (14.06.2023).
Hadasik K. et al., Świąd odbytu – etiologia i metody terapii, „Przegląd Dermatologiczny” 2011, 98, 362–368.
Hadaś E., Derda M., Pasożyty – zagrożenie nadal aktualne, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2014, 95(1), 6–13.
Jak wykryć nieproszonego gościa w przewodzie pokarmowym?, diag.pl/pacjent/artykuly/jak-wykryc-nieproszonego-goscia-w-przewodzie-pokarmowym/ (14.06.2023).
Jasonek J. et al., Praktyczne aspekty rozpoznawania i leczenia najczęstszych chorób pasożytniczych, „Family Medicine & Primary Care Review” 2008, 10(3), 887–892.
Najczęstsze choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego. Owsiki, owsica, gastroenterologia-praktyczna.pl/a1639/Najczestsze-choroby-pasozytnicze-przewodu-pokarmowego--Owsiki--owsica.html (14.06.2023).
Popielska J., Marczyńska M., Zarażenia pasożytnicze przewodu pokarmowego, „Standardy Medyczne/Pediatria” 2013, 10, 474–479.
Siekierska M. et al., Częstość występowania owsika ludzkiego (Enterobius Vermicularis) u dzieci z wybranych przedszkoli województwa wielkopolskiego, „Diagnostyka Laboratoryjna” 2018, 54(1), 5–10.
Własienko A., Kuchar E., Diagnostyka, leczenie i profilaktyka najczęstszych chorób pasożytniczych u dzieci – problemy współczesnego pediatry i specjalisty medycyny rodzinnej, „Lekarz POZ” 2017, 2, 154–160.
