Badania profilaktyczne – które warto wykonać co najmniej raz w roku
Regularne badania profilaktyczne to skuteczne narzędzie służące do monitorowania aktualnego stanu zdrowia. Dzięki nim można nie tylko poznać przyczynę uciążliwych dolegliwości, ale i wcześnie wykryć wiele nieprawidłowości, co zwiększa szansę na skuteczne leczenie. Które badania warto wykonywać co najmniej raz w roku? Czy płeć ma istotne znaczenie przy doborze procedur diagnostycznych?
SPIS TREŚCI:
1. Co warto sprawdzić podczas badania krwi
5. Badania diagnostyczne z podziałem na płeć
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Co warto sprawdzić podczas badania krwi
Do podstawowych badań profilaktycznych z pewnością należy zaliczyć morfologię i odczyn Biernackiego (OB). Morfologia pozwala na ocenę aktualnego składu krwi, czyli informacji o ilości i jakości elementów morfotycznych – erytrocytów (czerwone krwinki), leukocytów (białe krwinki) i trombocytów (płytki krwi).
OB natomiast umożliwia określenie tempa opadania erytrocytów. Jego nieprawidłowa wartość może wskazywać na m.in. zmiany zapalne naczyń krwionośnych, choroby nerek czy infekcje bakteryjne. Równie często polecane jest wykonanie pomiaru stężenia CRP, czyli białka, którego podwyższony poziom jest dowodem na występowanie aktywnego stanu zapalnego w organizmie.
Pobór próbki krwi pozwala też na ocenę wielu innych parametrów, np. analizę lipidogramu, czyli sprawdzenie stężenie cholesterolu i trójglicerydów. Ten rodzaj badania jest szczególnie istotny w przypadku osób, które borykają się z takimi schorzeniami jak otyłość, nadciśnienie tętnicze czy miażdżyca. Badanie lipidogramu jest także polecane osobom, w u których występują schorzenia serca i układu krążenia.
Analiza krwi jest także dobrym sposobem na ocenę poziomu witamin i składników mineralnych. Niedobory elektrolitów i witamin są niezwykle częstą przyczyną pogorszonego stanu zdrowia, a nawet i jednym z powodów występowania niektórych chorób. Dla przykładu – zbyt niski poziom cynku u mężczyzn przeważnie idzie w parze z obniżonym stężeniem testosteronu, co z kolei sprzyja m.in. schorzeniom prostaty czy zaburzeniom erekcji. W badaniach krwi warto uwzględnić również oznaczenie m.in. magnezu, potasu, żelaza, kwasu foliowego, witamin D, B6 i B12.
Kolejnym istotnym badaniem jest sprawdzenie poziomu glukozy we krwi na czczo. To jeden z kluczowych sposobów, aby monitorować organizm pod kątem rozwoju cukrzycy. W przypadku nieprawidłowych wyników warto rozważyć pogłębioną diagnostykę, czyli test obciążenia glukozą, który polega na analizie próbki krwi żylnej po 60 i 120 minutach od momentu spożycia czystej glukozy.
Poza powyższymi podczas badań profilaktycznych warto też uwzględnić:
– sprawdzenie poziomu kreatyniny, nieprawidłowe wartości przeważnie świadczą o zaburzonej pracy nerek;
– analizę stężenia hormonów tarczycy z uwagi na coraz częstsze występowanie w społeczeństwie niedoczynności i nadczynności tego narządu;
– próby wątrobowe, które umożliwiają ocenę pracy tego narządu oraz aktywność produkowanych przez nią związków enzymatycznych.
2. Badanie moczu i kału
Analiza próbki moczu stanowi niezwykle ważny element badań diagnostycznych, jednak sprawdzenie barwy, zapachu i klarowności moczu to nie wszystko. Istotna jest również ocena wartości pH oraz ciężaru właściwego, czyli zagęszczenia (wskazującego np. na odwodnienie czy obecność niepożądanych składników, np. białka). Badanie moczu wykonuje się głównie w celu sprawdzenia stanu układu moczowo-płciowego. Oprócz tego jest wykorzystywane do wykrywania mniej oczywistych chorób, m.in. nowotworów czy zaburzeń metabolicznych, jak fenyloketonuria.
Analizę próbki kału wykonuje się przede wszystkim pod kątem obecności pasożytów. Niemniej jednak umożliwia ono ogólną ocenę kondycji przewodu pokarmowego i pozwala wykryć np. chorobę wrzodową, upośledzone wchłanianie czy zakażenia bakteryjne.
3. Kontrola stomatologiczna
Regularne kontrole stomatologiczne są kluczowe dla utrzymania dobrego stanu zębów i całej jamy ustnej. Systematyczne usuwanie kamienia nazębnego minimalizuje ryzyko rozwoju próchnicy, która sprzyja powstawaniu ubytków, oraz pozwala uporać się z innymi problemami, np. nieprzyjemnym zapachem czy wzmożoną skłonnością do krwawienia dziąseł. Kontrole stomatologiczne są wyjątkowo istotne dla osób z nowotworami głowy i szyi, ponieważ ich odporność jest szczególnie osłabiona a organizm podatny na rozwój infekcji. Diagnostykę stomatologiczną rekomenduje się wykonywać co pół roku.
4. Badania obrazowe
USG jamy brzusznej pozwala na kompleksową ocenę narządów trzewnych, m.in. wątroby, nerek, żołądka, śledziony. Polega m.in. na sprawdzeniu rozmiarów czy obecności zmian w postaci polipów lub guzów. Badanie ultrasonograficzne umożliwia wykrycie wielu schorzeń, jak kamica nerkowa, zapalenie otrzewnej czy nowotwory trzustki.
RTG klatki piersiowej to badanie wykorzystywane głównie do diagnostyki dróg oddechowych, co jest niezwykle istotne dla wykrycia takich problemów jak rozedma płucna czy przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Jest to szczególnie istotne dla osób palących i mających problemy z ograniczoną wydolnością. RTG klatki piersiowej jest także pomocne dla oceny stanu innych narządów, np. serca, przepony czy kręgosłupa piersiowego.
Echo serca, zwane fachowo echokardiografią, jest badaniem oceniającym budowę mięśnia sercowego i prawidłowość przepływu krwi przez jego elementy. Dzięki badaniu echokardiograficznemu można wykryć m.in. rozwarstwienie aorty, zapalenie wsierdzia, zmiany miażdżycowe. Ponadto stanowi kluczowy element diagnostyki u osób z problemami układu krążenia, np. po przebytym zawale mięśnia sercowego.
Gastroskopia i kolonoskopia są wyjątkowo skutecznymi badaniami do analizy stanu układu pokarmowego. Gastroskopia pozwala na sprawdzenie przełyku, żołądka i dwunastnicy, natomiast kolonoskopia służy do oceny jelita grubego i końcowej części jelita cienkiego. Dzięki tym badaniom można wcześnie wykryć takie choroby jak np. żylaki przełyku, wrzody żołądka i dwunastnicy, grzybicę przełyku, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy zmiany nowotworowe w przewodzie pokarmowym.
Częstotliwość wykonywania powyższych badań diagnostycznych zależy od wielu czynników, m.in. wieku czy chorób współistniejących. Niemniej jednak diagnostyka obrazowa jest często zaniechana i wykonywana dopiero w momencie pogorszenia stanu zdrowia. Warto więc zawczasu wykonać te badania, a następnie systematycznie powtarzać zgodnie z zaleceniami specjalisty.
5. Badania diagnostyczne z podziałem na płeć
Dotychczas wymienione badania diagnostyczne są rekomendowane zarówno kobietom, jak i mężczyznom. Niemniej jednak płcie różnią się od siebie, co jest istotne z punktu widzenia profilaktyki.
W przypadku kobiet duże znaczenie mają badania gruczołów piersiowych – cytologia (biopsja) i mammografia (RTG). Oba badania są fundamentalne w kontekście oceny występowania zmian nowotworowych piersi. Ponadto kobiety powinny regularnie wykonywać badania ginekologiczne, czyli poddawać się ocenie narządów rodnych, np. przy pomocy USG miednicy małej, które pozwala wykryć zmiany na jajnikach, czy kolposkopii służącej do oceny nabłonka pochwy.
Jeżeli chodzi o mężczyzn, to nieodłącznym elementem diagnostyki jest badanie gruczołu krokowego. Przezodbytnicza ocena prostaty służy do sprawdzenia wielkości tego narządu, gdyż przerost i zmiany nowotworowe są częstym problemem po 45. roku życia. Ponadto urolodzy przeprowadzają badanie jąder – zarówno przy pomocy USG, jak i metody palpacyjnej.
Nikt nie jest w stanie o nas zadbać tak, jak my sami, dlatego regularne badania profilaktyczne pozwalają trzymać rękę na pulsie. Warto pamiętać, że wykrycie choroby we wczesnym stadium daje znacznie większe szanse na przeprowadzenie skutecznej terapii i wyleczenie.
Bibliografia
Kalendarz badań profilaktycznych, zwrotnikraka.pl/kalendarz-badan-profilaktycznych-kobieta-mezczyzna/ (27.01.2025).
Profilaktyczne badania przesiewowe, pacjent.gov.pl/artykul/profilaktyczne-badania-przesiewowe (27.01.2025).
