Aktywność fizyczna jako element profilaktyki chorób układu krążenia
Aktywność fizyczna jest bardzo ważna w kontekście zachowania zdrowia oraz sprawności fizycznej w każdym wieku. Istotnie wpływa również na funkcjonowanie układu krążenia. Jakie funkcje pełni układ sercowo-naczyniowy i jak oddziałuje na niego regularna aktywność fizyczna?
SPIS TREŚCI:
2. Aktywność fizyczna jako element profilaktyki chorób układu krążenia
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Funkcje układu krążenia
Układ krążenia, inaczej sercowo-naczyniowy, to układ zamknięty. Jego zadaniem jest tłoczenie krwi do tętnic i naczyń włosowatych, które oplatają narządy. Składa się z układów limfatycznego i krwionośnego.
Najważniejszą funkcją układu sercowo-naczyniowego jest przenoszenie tlenu i składników odżywczych do poszczególnych komórek i narządów w organizmie człowieka. Ponadto transportuje produkty przemiany materii do narządów wydalających. Istotną rolę odgrywa krążąca w naczyniach krwionośnych krew, która reguluje temperaturę ciała poprzez przenoszenie ciepła; rozdziela hormony, które wpływają na funkcjonowanie narządów, tkanek i układów; bierze udział w gojeniu się ran oraz zwalczaniu procesów zapalnych i zakażeń. Układ naczyniowy może współdziałać w czynnościach, które wykonuje dany narząd, np. w wymianie gazowej, która zachodzi w płucach, czy wytwarzaniu moczu w nerkach (B. Marecki 2004).
2. Aktywność fizyczna jako element profilaktyki chorób układu krążenia
Można zaobserwować, że obecnie ludzie coraz więcej czasu spędzają w pozycji siedzącej. Zarówno w pracy, jak i w czasie wolnym brakuje odpowiedniej dawki aktywności fizycznej. Ciało człowieka jest stworzone do ruchu, jeżeli rezygnujemy z niego w ciągu dnia, np. wybieramy jazdę samochodem do pracy czy oglądanie telewizji zamiast spaceru, możemy narazić się na liczne problemy zdrowotne.
W wielu badaniach naukowych przeprowadzonych na grupach osób z różnych krajów jednoznacznie stwierdzono, że regularna aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności wpływa pozytywnie na prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia i zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób CVD (ang. chronic venous disease) i zgonu (S.N. Blair i wsp. 1996).
Ponadto w publikacjach naukowych zauważono, że regularna aktywność fizyczna pozytywnie wpływa na ogólne zdrowie człowieka, zmniejsza tym samym ryzyko przedwczesnej śmierci. Odpowiednia dawka ruchu w ciągu dnia zapobiega wystąpieniu licznych chorób cywilizacyjnych, jak otyłość, nadwaga, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, nowotwory, osteoporoza czy depresja.
Z kolei u osób starszych aktywność fizyczna jest niezwykle ważna w kontekście zachowania zdrowia fizycznego. Przyczynia się do poprawy koncentracji, koordynacji nerwowo-mięśniowej, sprawności, a tym samym jakości życia. Zmniejsza również istotnie ryzyko upadków. Dzięki temu osoba starsza może pozostać jak najdłużej sprawna i niezależna. (S.N. Blair i wsp. 1995; W. Drygas, A. Jegier 2003).
W analizach naukowych zwrócono również uwagę na to, że regularna aktywność fizyczna może pogłębić deficyt kaloryczny nawet o 700–2000 kcal w skali tygodnia. Różnice wynikają m.in. z rodzaju uprawianej aktywności fizycznej, jej intensywności oraz czasu trwania wysiłku. Wydatek ten wpływa na zmniejszenie ryzyka choroby wieńcowej o 30% (do nawet 50%), a także zmniejsza śmiertelność ogólną w wyniku innych chorób o 25–30% (W. Drygas, A. Jegier 2003).
J.N. Morris i M.D. Crawford przeprowadzili badanie, w którym wykazano, że u aktywnych fizycznie kierowców autobusu ryzyko wystąpienia zawału serca było znacznie niższe niż u kierowców, którzy nie uprawiali regularnie sportu. Osoby, które przeznaczały największą ilość czasu na ruch w ciągu dnia, zdecydowanie rzadziej zapadały na chorobę wieńcową. U osób aktywnych, które zachorowały, zauważono znacznie łagodniejszy przebieg choroby.
Do podobnych wniosków w swoim badaniu doszli R.S. Paffenbarger Jr. i wsp. Przeprowadzony przez nich eksperyment trwał kilkanaście lat. Przebadanych zostało 17 tysięcy absolwentów uczelni wyższych w USA, którzy regularnie uprawiali różnego rodzaju sport. Wykazano, że w grupie badanych mężczyzn ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej spadło.
Dzięki regularnej aktywności fizycznej można również zmniejszyć ryzyko wystąpienia żylaków nóg. W jaki sposób? Otóż czynnikami, które przyczyniają się do wystąpienia tego problemu, są otyłość, brak odpowiedniej dawki ruchu w ciągu dnia, spędzanie dużej ilości
czasu w pozycji siedzącej czy palenie papierosów. Aby poprawić krążenie krwi w kończynach dolnych, wystarczy uprawiać regularną aktywność fizyczną. Nie muszą być to specjalne i wymagające ćwiczenia. Już krótki spacer w ciągu dnia wpłynie istotnie na redukcję ryzyka wystąpienia żylaków. Warto więc w ramach odpoczynku zamiast oglądania telewizji czy grania w gry komputerowe wybrać spacer. Poza licznymi korzyściami zdrowotnymi można dodatkowo miło spędzić czas z bliskimi, a także dotlenić organizm.
W trakcie pracy w pozycji siedzącej warto wykonywać krótkie przerwy – wstać, pójść po coś do picia lub wykonać kilka ćwiczeń w celu pobudzenia krążenia krwi. Dzięki temu ściany żył wzmocnią się, a krążenie krwi w nogach będzie lepsze.
Regularna aktywność fizyczna wpływa korzystnie na układ krążenia poprzez zmiany adaptacyjne, które usprawniają jego funkcjonowanie. W skuteczny sposób zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, dyslipidemii, otyłości oraz nadciśnienia tętniczego. Regularne treningi już w młodym wieku zapobiegają rozwojowi miażdżycy. Wystąpieniu zmian miażdżycowych sprzyjają siedzący tryb życia, otyłość, nadciśnienie tętnicze, dyslipidemia i nieprawidłowa dieta (H.C. McGill 2000).
W 2002 r. S.P. Whelton i wsp. przeprowadzili metaanalizę, która obejmowała 54 badania. Każde z nich sprawdzało wpływ aktywności fizycznej na ciśnienie tętnicze u osób ze stwierdzonym nadciśnieniem. Zauważono, że wysiłek fizyczny o charakterze wytrzymałościowym wpłynął na obniżenie ciśnienia rozkurczowego o 2,58 mmHg oraz skurczowego o 3,48 mmHg. R.W. Braith i wsp. doszli do podobnych wniosków, jednak wykazali, że regularna aktywność fizyczna może obniżyć ciśnienie rozkurczowe i skurczowe nawet o 8–10 mmHg.
3. Podsumowanie
W licznych badaniach naukowych wykazano pozytywny wpływ aktywności fizycznej na prawidłowe funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego oraz prewencję chorób tego układu. Osoby, które zażywają dużej dawki ruchu w ciągu dnia, są w mniejszym stopniu narażone na wystąpienie chorób układu krążenia.
Jeżeli jednak już zachorują, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że przejdą chorobę w sposób łagodniejszy niż osoby, które od lat są nieaktywne. Uprawianie sportu w młodym wieku może istotnie wpłynąć na zapobieganie chorobom w starszym wieku. Warto postawić przede wszystkim na aktywność o średniej intensywności. W zależności od możliwości oraz preferencji mogą być to trening siłowy, jogging, jazda na rowerze czy spacer. Możliwości jest wiele, jednak należy pamiętać o regularności.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Blair S.N. et al., Influences of cardiovascular fitness and other precursors on cardiovascular disease and all-cause mortality in men and women, „JAMA” 1996, 276, 205–210.
Blair S.N. et al., Changes in physical fitness andall-cause mortality: a prospective study of healthy and unhealthy men, „JAMA” 1995, 273, 1093–1098.
Braith R.W. et al., Moderate-and high-intensity exercise lowers blood pressure in normotensive subjects 60-79 years of age, „American Journal of Cardiology” 1994, 73, 1124–1128.
Drygas W., Jegier A., Zalecenia dotyczące aktywności ruchowej w profilaktyce chorób układu krążenia, Kardiologia zapobiegawcza, pod red. Naruszewicza M., Szczecin 2003, 252–266.
Marecki B., Anatomia funkcjonalna w zakresie studiów wychowania fizycznego i fizjoterapii, Poznań 2004.
McGill H.C. et al., Origin of atherosclerosis in childhood and adolescence, „The American Journal of Clinical Nutrition” 2000, 72(5), 1307–1315.
Morris J.N., Crawford M.D., Coronary heart disease and physical activity of work, „Lancet” 1953, 1053, 1111–1120.
Paffenbarger R.S. Jr. et al., Physical activity, all-cause mortality, and longevity of college alumni, „The New England Journal of Medicine” 1986, 314, 605–613.
Posłuszny M., Lapina S., Rekreacja jako sposób wzmacniania układu krążenia człowieka, „Studia Periegetica” 2011, 6, 17–25.
Whelton S.P. et al., Effect of Aerobic Exercise on blood pressure: a meta-analysis of randomized, controlled trials, „Annals of Internal Medicine” 2002, 136, 493–503.
