Nie tylko karp – przepisy na wigilijne ryby
Uroczysta kolacja to jeden z najważniejszych momentów Wigilii. W większości regionów jest czasem postu, dlatego na stołach królują ryby w różnych odsłonach – gotowane, pieczone, smażone, w rozmaitych sosach czy galarecie. Zgodnie z tradycją prawie we wszystkich domach pojawia się karp – ryba silnie związana z Bożym Narodzeniem. Kuchnia polska obfituje jednak w przepisy na różne świąteczne ryby, warto zatem spróbować także innych gatunków i serwować je nie tylko od święta.
SPIS TREŚCI:
1. Dlaczego karp pojawia się na wigilijnym stole?
2. Inne ryby na kolację wigilijną
3. Przepisy na wigilijne ryby

Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Dlaczego karp pojawia się na wigilijnym stole?
Ryba na kolacji wigilijnej symbolizuje chrześcijaństwo, płodność i odrodzenie się życia. Przesądni twierdzą, że ma przynieść duże pieniądze w nadchodzącym roku, a niektórzy przechowują jej łuskę w portfelu, by zapewnić sobie pomyślność finansową. Skąd jednak wziął się zwyczaj spożywania karpia w Wigilię? Tradycja ta pojawiła się dopiero w latach 50. ubiegłego wieku, w czasach PRL-u. Wcześniej ryba była popularna wśród Polaków, jednak nie kojarzyła się z Bożym Narodzeniem. Nie odgrywała głównej roli na świątecznym stole – czasami była jedną z wielu ryb podawanych podczas Wigilii.
Karp znany jest już od XII w. Do Polski sprowadzony został najprawdopodobniej przez Cystersów, później przez długi czas kojarzony był przede wszystkim z kuchnią żydowską. Karp po żydowsku to znany przepis na rybę w słodkiej galarecie z dodatkiem rodzynek i płatków migdałów, niekiedy podawanej w towarzystwie chałki. Karp jest tani i łatwy w hodowli, z tego też powodu – w trudnych dla Polaków czasach powojennych – ówczesny minister gospodarki i działacz PZPR Hilary Minc polecił zarybiać stawy właśnie tym gatunkiem. Jego słowa: „karp na każdym stole wigilijnym” wkrótce stały się faktem i ryba zyskała dużą popularność – głównie z powodu braku alternatywy.
2. Inne ryby na kolację wigilijną
W obecnych czasach wybór ryb jest o wiele większy. Jakie więc gatunki mogą pojawić się na wigilijnym stole? Oprócz karpia nierzadko przyrządza się potrawy ze śledzi, szczupaków, łososi, pstrągów, węgorzy, karasi czy linów. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby przełamać tradycję i sięgnąć również po owoce morza, które coraz częściej przygotowuje się również w święta.
Ryby to dobre źródło białka o dużej wartości odżywczej, witamin i składników mineralnych. Te morskie, np. halibut, dorsz czy łosoś, stanowią bogactwo kwasów omega-3. Warto też zwrócić uwagę na zawartość witaminy D, szczególnie ważnej w okresie jesienno-zimowym. Ryby, które wyróżniają się jej zawartością, to przede wszystkim śledź, łosoś, pstrąg i makrela. Jeśli w tym wyjątkowym, świątecznym czasie nie chcemy przeciążać układu trawiennego, warto postawić na ryby pieczone i gotowane, a nie smażone.
3. Przepisy na wigilijne ryby
Poniżej kilka przepisów, które być może zaskoczą rodzinę i będą ciekawym urozmaiceniem wigilijnego menu.
Sałatka śledziowa z fasolą
Składniki:
– płaty śledziowe w oleju – 4 sztuki (400 g),
– biała fasola – puszka (240 g),
– papryka – sztuka (230 g),
– cebula – 2 sztuki (400 g),
– ogórek konserwowy – 4 sztuki (40 g),
– kapary – 2 łyżki (20 g),
– nasiona słonecznika – łyżka (10 g),
– natka pietruszki – 4 łyżki (60 g).
Sos:
– musztarda – łyżka (20 g),
– olej rzepakowy – 3 łyżki (30 g),
– tymianek, pieprz do smaku.
Sposób przygotowania
Odsączone z oleju śledzie pokroić w paski, zaś cebulę, paprykę oraz ogórki w kostkę. Ryby i warzywa wymieszać z odsączoną fasolą, kaparami oraz słonecznikiem. Przyrządzić sos: połączyć musztardę, olej i przyprawy. Sałatkę polać sosem, posypać natką pietruszki.
Pstrąg w orzechach
Składniki:
– filety z pstrąga – 2 duże sztuki (500 g),
– mąka pszenna – 3 łyżki (45 g),
– siekane migdały – 5 łyżek (50 g),
– orzechy włoskie – 2 garści (60 g),
– masło – 2 łyżki (50 g),
– olej rzepakowy – 1 łyżka (10 g),
– natka pietruszki – 2 łyżki (30 g),
– pieprz, sól według uznania,
– kilka plastrów cytryny do dekoracji.
Sposób przygotowania
Rybę umyć, doprawić solą oraz pieprzem i obtoczyć w mące. Smażyć na rozgrzanym oleju na złoty kolor. Masło rozpuścić na patelni, dodać migdały oraz posiekane orzechy włoskie, chwilę podsmażać. Rybę posmarować masą orzechową, ułożyć w naczyniu do zapiekania. Zapiekać w piekarniku w 180°C przez 20 minut. Przed podaniem posypać świeżą natką pietruszki oraz obłożyć plastrami cytryny.
Śledzie w sosie śliwkowym
Składniki:
– płaty śledziowe – 8 sztuk (800 g),
– suszone śliwki – 5 garści (300 g),
– siekane migdały – 3 łyżki (30 g),
– natka pietruszki – 2 łyżki (30 g),
– cukier, sól, sok z cytryny do smaku.
Sposób przygotowania
Śledzie moczyć w mleku przez 2–3 godziny. Zwinąć w ruloniki. Śliwki moczyć w wodzie przez godzinę. Do małego garnka wrzucić namoczone owoce, zalać ½ szklanki wody i rozgotować. Masę śliwkową zblendować, dodać migdały, cukier, sól oraz sok z cytryny. Ruloniki śledziowe polać sosem śliwkowym. Posypać natką pietruszki.
Szczupak w jarzynach
Składniki:
– szczupak patroszony – porcja (500 g),
– cebula – sztuka (200 g),
– pęczek włoszczyzny (por, seler, marchew, pietruszka) – porcja (300 g),
– olej rzepakowy – 2 łyżki (20 g),
– sól, pieprz, liść laurowy według uznania.
Sos:
– bulion – ¾ szklanki (180 ml),
– mąka pszenna – 2 łyżki (30 g),
– masło – 4 łyżki (100 g).
Sposób przygotowania:
Rybę oskrobać z łusek, odciąć płetwy, ogon i głowę. Umyć i osuszyć. Podzielić na mniejsze porcje. Cebulę posiekać, włoszczyznę obrać, pokroić na mniejsze kawałki lub zetrzeć na tarce. W garnku rozgrzać olej, podsmażyć cebulę. Następnie włożyć warzywa, zalać ½ szklanki wody i dusić przez kilka minut. Do warzyw dodać kawałki ryby, sól, pieprz oraz liść laurowy. Całość dusić ok. 15 minut. Przygotować sos: na patelni roztopić masło, dodać mąkę, zalać bulionem. Mieszać, aż zgęstnieje. Rybę wyjąć z garnka i ułożyć na półmisku. Sos wymieszać z warzywami, doprawić do smaku. Szczupaka polać sosem warzywnym.
Łosoś zapiekany ze śliwkami i orzechami
Składniki:
– filet z łososia – 2 duże sztuki (500 g),
– suszone śliwki – garść (60 g),
– orzechy włoskie – garść (30 g),
– cytryna – sztuka (80 g),
– masło – 2 łyżki (50 g),
– koperek – 3 łyżki (15 g),
– pieprz, sól według uznania.
Sposób przygotowania
Łososia umyć, przyprawić solą i pieprzem. Ułożyć w naczyniu żaroodpornym. Skropić sokiem z cytryny i posypać koperkiem. Posiekane śliwki i orzechy podsmażyć na maśle. Masę wyłożyć na ryby. Całość zapiekać w piekarniku rozgrzanym do 180°C przez 20 minut.
Łosoś zapiekany w sosie porowym
Składniki:
– filet z łososia – 2 duże sztuki (500 g),
– por – sztuka (140 g),
– olej rzepakowy – 2 łyżki (20 g),
– śmietanka 18% – szklanka (250 ml),
– czosnek – 2 ząbki (10 g),
– sól, pieprz, pieprz cytrynowy, gałka muszkatołowa według uznania.
Sposób przygotowania
Rybę umyć, przyprawić solą, pieprzem oraz pieprzem cytrynowym, natrzeć przeciśniętym przez praskę czosnkiem. Pora pokroić w półplasterki, podsmażyć na oleju i zalać śmietanką, gotować chwilę, aż całość zgęstnieje. Doprawić solą, pieprzem i gałką muszkatołową. Łososia ułożyć w naczyniu do zapiekania, zalać sosem porowym. Piec ok. 25 minut w piekarniku nagrzanym do 180°C.
Bibliografia
Kasprzycka M., Kuchnia polska tradycyjna, Warszawa 2002.
Koper S., Karp na wigilijnym stole. Kiedy ta świąteczna tradycja pojawiła się w Polsce?, wielkahistoria.pl/karp-na-wigilijnym-stole-kiedy-ta-swiateczna-tradycja-pojawila-sie-w-polsce/ (12.12.2022).
Ołubiec-Opatowska E., Czarniecka-Skubina E., Żywieniowe tradycje świąteczne – dawniej i współcześnie, „Zeszyty Naukowe Uczelni Vistula” 2017, 54(3), 74–89.
Zaprutko-Janicka A., Od kiedy w Polsce jada się karpia na Wigilię?, ciekawostkihistoryczne.pl/2018/12/18/od-kiedy-w-polsce-jada-sie-karpia-na-wigilie/ (12.12.2022).