Mleko modyfikowane – rodzaje, na co zwrócić uwagę przy wyborze
Już od pierwszych dni życia dziecka niezwykle ważne jest jego prawidłowe żywienie. Ma ono wpływ na bieżący rozwój i wzrost, ale także na działanie organizmu w przyszłości. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby przez pierwsze 6 miesięcy maluszek był karmiony wyłącznie mlekiem mamy. W sytuacjach gdy mama nie może lub nie chce karmić piersią, konieczne jest wybranie mleka modyfikowanego. Czym różnią się między sobą produkty dostępne na rynku i jak wybrać najlepszy pokarm dla maluszka?
SPIS TREŚCI:
1. Co to jest mleko modyfikowane
2. Rodzaje mleka modyfikowanego
3. Na co zwrócić uwagę przy wyborze
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Co to jest mleko modyfikowane
Mleko modyfikowane to środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, odpowiedni do żywienia niemowląt i małych dzieci. Jego podstawą jest mleko krowie lub kozie, które poddane jest odpowiednim modyfikacjom, tak aby skład jak najbardziej przypominał mleko kobiece. Nie jest niestety możliwe stworzenie mleka identycznego jak mleko mamy. Przez wiele lat alternatywą dla karmienia piersią było mleko mamki (kobiety, która własną piersią karmiła niespokrewnione z nią dzieci, zwykle pełniła też rolę opiekunki) lub karmienie mlekiem zwierzęcym.
Co ważne, mleka kobiecego nie można zastąpić zwykłym mlekiem krowim, kozim lub napojem roślinnym. Taki produkt może nadmiernie obciążyć organizm niemowlaka ze względu na wyższą zawartość białka oraz składników mineralnych. Pierwsze mieszanki zastępujące mleko kobiece tworzone były w połowie XIX w. i składały się z mleka krowiego i zbóż. Były to produkty kaloryczne, jednak brakowało im cennych składników odżywczych takich jak białko, witaminy i składniki mineralne. Przez kolejne lata były udoskonalane. Obecnie na rynku jest duży wybór produktów zaspokajających wszystkie potrzeby maluszków.
2. Rodzaje mleka modyfikowanego
Zapotrzebowanie na różne składniki zmienia się wraz z wiekiem, a co ciekawe, skład mleka matki zmienia się w trakcie laktacji – inny jest zaraz po porodzie, a inny kilka miesięcy po nim. Podstawowym kryterium podziału mleka modyfikowanego jest wiek dziecka. Mleka zazwyczaj oznaczone są cyframi od 1 do 5.
– Mleko początkowe (1) – przeznaczone dla noworodków i niemowląt do 6. miesiąca życia, w tym okresie stanowi jedyny pokarm dziecka, niekiedy stosowane jako uzupełnienie karmienia piersią.
– Mleko następne (2) – przeznaczone dla niemowląt w wieku 7–12 miesięcy, nie jest już jedynym elementem diety dziecka, choć nadal stanowi jej podstawę.
– Mleko typu Junior (3, 4 i 5) – dla dzieci kolejno pomiędzy 1. a 2. rokiem życia, po 2. roku życia i po ukończeniu 2,5 lat.
Inne oznaczenia, które można znaleźć na opakowaniu mleka modyfikowanego
– HA – mleko modyfikowane hipoalergiczne, które ma na celu zapobieganie rozwinięciu się alergii pokarmowej na białka mleka krowiego. Stosuje się je u niemowląt z podwyższonym ryzykiem wystąpienia alergii (np. alergia występuje u rodziców lub rodzeństwa). Zawiera częściowo zhydrolizowane białko, czyli takie, którego struktura rozbita jest na mniejsze elementy (peptydy). Im krótsze są łańcuchy białkowe, tym mniejsza jest alergenność produktu. Produkt nie jest jednak odpowiedni dla niemowląt ze zdiagnozowaną alergią na białka mleka krowiego – w tym przypadku konieczny jest dobór specjalistycznego preparatu mlekozastępczego.
– AR – stosowane u dzieci ze skłonnością do ulewań. Zawiera dodatek substancji zagęszczających, np. skrobi ziemniaczanej lub mączki chleba świętojańskiego, które gęstnieją w żołądku, dzięki czemu zmniejsza się częstość i obfitość ulewań. Warto jednak zaznaczyć, że w pierwszych miesiącach życia ulewanie bywa fizjologiczne i nie musi stanowić powodu do niepokoju, zaś w przypadku nadmiernych ulewań lub wymiotów należy skonsultować się z pediatrą.
– Sensitive – przeznaczone dla zdrowych niemowląt z lekkimi dolegliwościami trawiennymi (wzdęcia, zaparcia, kolki). Mleko łatwiej przyswajalne, z obniżoną zawartością laktozy i częściowo zhydrolizowanym białkiem, niekiedy z dodatkiem prebiotyków i probiotyków.
– Comfort/AntiColic – mleko dla niemowląt z tendencją do zaparć i kolek; cechuje się mniejszą zawartością laktozy.
– R – mleka modyfikowane wzbogacone kleikiem ryżowym, dają dłuższe uczucie sytości i są bardziej kaloryczne. Przeznaczone dla dzieci, które trudniej się najadają lub cechują się zbyt małym przyrostem masy ciała.
– PRE/Premature/Natal – mleko przeznaczone dla wcześniaków i noworodków z niską masą urodzeniową. Produkt zazwyczaj zawiera więcej białka, tłuszczów i składników mineralnych, a przede wszystkim jest bardziej kaloryczny.
3. Na co zwrócić uwagę przy wyborze
Dobór odpowiedniego mleka modyfikowanego powinien odbywać się pod okiem lekarza. Warto wiedzieć, że skład produktu reguluje dyrektywa Unii Europejskiej oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia. Dzięki temu zawartość kluczowych składników odżywczych jest podobna w każdym preparacie i każdy z nich będzie zaspokajał podstawowe potrzeby dziecka.
Skład mleka modyfikowanego jest długi i skomplikowany, jest to jednak uzasadnione, gdyż ma on być jak najbardziej zbliżony do mleka kobiecego, które zawiera wiele różnych składników. Mleko modyfikowane głównie zawiera białka (serwatkowe i kazeinowe), tłuszcze (tłuszcz mleczny, kompozycja olejów roślinnych, olej rybi), węglowodany (laktoza, oligosacharydy), witaminy i składniki mineralne, często również probiotyki i prebiotyki.
Kontrowersyjnym składnikiem jest olej palmowy. Stosuje się go jako źródło tłuszczu, zawiera sporą ilość kwasu palmitynowego, obecnego także w mleku kobiecym. Jednocześnie w oleju palmowym obecne są duże ilości kwasów tłuszczowych nasyconych, które nie są korzystne dla zdrowia człowieka. Dodatkowo jego stosowanie budzi kontrowersje ze względu na zagrożenie ekologiczne spowodowane wycinkami lasów tropikalnych w celu jego pozyskania. Niska cena i możliwość wszechstronnego wykorzystania sprawia jednak, że jest składnikiem wielu produktów.
W 2019 r. Komitet ds. Żywienia ESPGHAN przeanalizował badania dotyczące oleju palmowego. Zauważono, że jego dodatek może mieć wpływ na konsystencje stolca dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym (J. Bronsky i wsp. 2019). W niektórych pracach wykazano również niższe wchłanianie tłuszczu i wapnia u niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym z dodatkiem oleju palmowego lub oleiny palmowej w porównaniu z dziećmi karmionymi mieszankami bez tych substancji (K.M. Ostrom i wsp. 2002; M.E. Leite i wsp. 2013). Uznano jednak, że badania te nie są wystarczające, aby ograniczać dodawanie oleju palmowego do mleka modyfikowanego lub całkowicie tego zakazać. Niemniej na rynku można znaleźć coraz więcej mieszanek bez dodatku omawianego składnika, co daje rodzicom możliwość samodzielnego podjęcia decyzji, czy chcą, aby olej palmowy pojawił się w mleku dla ich dziecka.
Czym zatem kierować się przy wyborze mleka modyfikowanego? Nie ma uniwersalnej mieszanki odpowiedniej dla wszystkich niemowląt. Podczas wyboru najlepiej sugerować się tym, jak na produkt reaguje dziecko. Inna mieszanka będzie odpowiednia dla dzieci zdrowych, inna dla małych alergików lub tych z problemami trawiennymi. Należy zatem zwrócić uwagę na oznaczenia podane na opakowaniu i dostosować mieszankę do wieku dziecka oraz jego stanu zdrowia, a także na prawidłowe przygotowanie mieszanki według wskazań producenta. Warto wiedzieć, że reklamowanie mleka modyfikowanego jest ograniczone i nie może zachęcać do rezygnacji z karmienia piersią.
Bibliografia
Bronsky J. et al, Palm Oil and Beta-palmitate in Infant Formula: A Position Paper by the European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition (ESPGHAN) Committee on Nutrition, „Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition” 2019, 68(5), 742–760.
Dąbrowska N., Olej palmowy w mleku modyfikowanym, czy jest szkodliwy?, rozszerzaniediety.pl/olej-palmowy-w-mleku-modyfikowanym/ (26.06.2023).
Kaczorowska R., Jakie mleko modyfikowane wybrać?, dietetycy.org.pl/jakie-mleko-modyfikowane-wybrac/ (26.06.2023).
Leite M.E. et al., Calcium and fat metabolic balance, and gastrointestinal tolerance in term infants fed milk-based formulas with and without palm olein and palm kernel oils: a randomized blinded crossover study, „BMC Pediatrics” 2013, 13, 215.
Ostrom K.M. et al., Lower calcium absorption in infants fed casein hydrolysate- and soy protein-based infant formulas containing palm olein versus formulas without palm olein, „Journal of the American College of Nutrition” 2002, 21, 564–569.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 16 września 2010 r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, Dz. U. Nr 180, 1214.
Stevens E.E., Patrick T.E., Pickler R., A history of infant feeding, „The Journal of Perinatal Education” 2009, 18(2), 32–39.
