Czym jest Nutri-Score
Od kilku lat na polskich półkach sklepowych znaleźć można produkty z kolorową skalą literową i wyróżnionym na niej elementem. Jest to Nutri-Score – oznaczenie, które ma na celu ułatwienie dokonywania wyborów podczas zakupów. Jaką informację przekazuje? Czy korzystanie z niej jest niezbędne?
SPIS TREŚCI:
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Nutri-Score – definicja
Nutri-Score to system oznaczania produktów umiejscowiony na przodzie opakowania (ang. Fronf-of-Pack Label, FoPL), opracowany i wprowadzony do użytku we Francji w 2017 r. Stworzony został w celu ułatwienia konsumentom dokonywania świadomych wyborów żywieniowych poprzez zapewnienie informacji o jakości odżywczej produktów. Opiera się na podziale żywności na 5 grup (opisanych literami A–E). Dodatkowo wykorzystuje oznaczenia kolorystyczne stopniowo przechodzące od barwy ciemnozielonej (grupa A, czyli produkty o najwyższej jakości odżywczej) przez pomarańczową (grupa C, produkty o średniej jakości) do czerwonej (grupa E, produkty o najniższej jakości).
Przypisywanie produktów do poszczególnych grup odbywa się przy wykorzystaniu algorytmu analizującego wartość odżywczą w 100 g bądź 100 ml (w przypadku napojów). System opiera się na przyznawaniu punktów w dwóch kategoriach:
– obecność składników uznawanych za korzystne: 1) błonnika, 2) białka oraz 3) warzyw, owoców, roślin strączkowych, orzechów bądź olejów roślinnych – w każdym aspekcie przyznawane jest od 0 do 5 pkt;
– zawartość składników uznawanych za niekorzystne: 1) cukrów prostych, 2) nasyconych kwasów tłuszczowych, 3) sodu, a także 4) wartość energetyczna produktu – w każdym aspekcie przyznawane jest od 0 do 10 pkt.
Następnie sumuje się wyniki w obu kategoriach i od punktów niekorzystnych odejmuje się te korzystne. W efekcie ostateczna ocena mieści się na skali od -15 do 40 pkt, przy czym niższy wynik oznacza wyższą jakość.
2. Nutri-Score – zalety
Wśród zalet Nutri-Score wymienić można przede wszystkim jego umiejscowienie z przodu opakowania – jest ono łatwiejsze do zauważenia, gdyż nie trzeba zdjąć produktu z półki. Pozytywnym aspektem jest także nieskomplikowana konstrukcja opierająca się na oznaczeniach literowych (A–E), które będą zrozumiałe dla mieszkańców wielu krajów. Jego interpretacja nie wymaga szerokiej wiedzy na temat składników odżywczych oraz analizy danych, dzięki czemu stanowi alternatywę dla tabel wartości odżywczej znajdujących się z tyłu opakowania, które dla wielu konsumentów są trudne do odczytania. Ważnym aspektem są także kolory skali – przede wszystkim przekazują one dodatkową informację dotyczącą jakości (od pozytywnie postrzeganego koloru zielonego dla produktów wysokiej jakości do ostrzegawczego czerwonego dla produktów o niskiej jakości), ale również przykuwają uwagę konsumenta sięgającego po opakowanie.
3. Nutri-Score – wady
System Nutri-Score ma również pewne wady. Największym problemem jest ograniczona liczba aspektów, które brane są pod uwagę przy przyznawaniu punktów. Nie uwzględniają one m.in. zawartości witamin oraz składników mineralnych, stopnia przetworzenia czy obecności dodatków do żywności, takich jak barwniki bądź konserwanty. Może to prowadzić do sytuacji, w której produkty o wyższej wartości odżywczej otrzymają większą liczbę punktów (a co za tym idzie – gorszy wynik) niż produkty o niskiej wartości. Przykładem mogą być soki owocowe – stanowią one źródło witamin, jednak ze względu na wysoką zawartość cukru (pochodzącego naturalnie z owoców) oceniane są gorzej niż napoje typu zero nieposiadające wartości odżywczej.
Innym minusem jest przyznawanie punktów dla wartości w 100 gramach bądź mililitrach produktu, nie zaś dla typowej porcji, która często może być znacznie większa bądź znacznie mniejsza – może to być powodem zafałszowania oceny.
Czynniki te mogą prowadzić do tego, że wybór żywności o niskiej wartości odżywczej podyktowany zostanie dobrą oceną na skali Nutri-Score. Porównując dwa produkty – np. napój typu cola zero (ocena B) oraz sok pomarańczowy (ocena C) – konsument może dojść do wniosku, że napój gazowany jest korzystniejszą opcją niż sok bądź usprawiedliwić jego wybór lepszą oceną Nutri-Score. Możliwe jest także, że uzna, że oznaczenie napoju zero dotyczy całej kategorii napojów gazowanych (w tym produktów słodzonych cukrem) i w przyszłości po nie sięgnie, gdy etykieta nie będzie dostępna. Ostatecznie może to skutkować zwiększeniem spożycia napojów gazowanych. Ten sposób interpretacji oceny Nutri-Score nie prowadzi zatem do realizacji celu, jakim jest poprawa zwyczajów żywieniowych konsumenta (D. Włodarek, H. Dobrowolski 2022).
4. Nutri-Score a inne skale
Warto zauważyć, że Nutri-Score nie jest jedynym systemem graficznego oznaczania wartości odżywczej produktu.
Inne popularne skale
– Reference Intakes – przedstawia dane o zawartości składników odżywczych (kilokalorii, tłuszczów, tłuszczów nasyconych, soli oraz cukrów prostych) w formie liczb, a także pokazuje, w jakim stopniu realizują one Referencyjną Wartość Spożycia (RWS). Kolor oznaczenia jest neutralny.
– Mutiple Traffic Lights – zbliżony do Reference Intakes; przedstawia te same dane, natomiast są one dodatkowo oznaczone kolorystycznie – wysoka zawartość składnika podana jest kolorem czerwonym, średnia – pomarańczowym, natomiast niska – zielonym.
– Health Star Rating – ocenia produkty na skali od 0,5 do 5 gwiazdek; bierze pod uwagę kaloryczność, ilość nasyconych kwasów tłuszczowych, cukrów i sodu oraz błonnika, białka, warzyw, owoców, orzechów i roślin strączkowych w 100 g produktu. Kolor oznaczenia jest neutralny.
– Warning Symbol – umieszczany na produktach, w których zawartość składnika niekorzystnego dla zdrowia przekracza limit ustalony przez chilijskie Ministerstwo Zdrowia (oznaczenie pochodzi z tego kraju). Przedstawiany jest w formie czarno-białego ośmiokąta (przypominającego drogowy znak STOP), na którym znajduje się zapisane ostrzeżenie (np. wysoki udział cukrów).
5. Nutri-Score – efektywność
Nutri-Score jest narzędziem w prosty sposób przekazującym informację o jakości odżywczej produktu. Jak jednak realnie wpływa na wybory konsumentów?
W celu weryfikacji skuteczności oznaczeń umiejscowionych na przodzie opakowań opracowano pewne badanie. Podczas ankiety zaprezentowano uczestnikom 3 zestawy produktów różnych kategorii (pizza, płatki śniadaniowe oraz ciasta); każdy z nich składał się z 3 fikcyjnych produktów. Początkowo opakowania nie miały żadnych oznaczeń, a respondenci proszeni byli o uporządkowanie ich w kolejności od najwyższej do najniższej jakości odżywczej. Następnie otrzymywali oni to samo zadanie, jednak tym razem na produktach znajdowało się jedno z oznaczeń FoPL – Nutri-Score, Multiple Traffic Lights, Warning Sign, Reference Intakes oraz Health Star Rating. Ankietę prowadzono na terenie 12 krajów, m.in. w Australii, Kanadzie, Meksyku, Singapurze oraz Stanach Zjednoczonych. Warto zauważyć, że przed rozpoczęciem badania uczestnicy nie byli informowani o jego celu oraz nie byli zapoznawani z definicją FoPL; nie mieli także świadomości, że ten sam zestaw produktów będą oceniać dwukrotnie. Zaobserwowano, że umieszczenie dowolnego oznaczenia na opakowaniu wiązało się z poprawą w ocenie przez badanych; jednak to Nutri-Score w największym stopniu ułatwiał uczestnikom uszeregowanie produktów zgodnie z ich jakością odżywczą (M. Egnell i wsp. 2018). Podobne wyniki uzyskano w kolejnych latach również w Szwajcarii (M. Egnell i wsp. 2020), Portugalii (F. Goiana-da-Silva i wsp. 2021), a także w Polsce (V.A. Andreeva i wsp. 2022).
Z kolei w przeglądzie badań porównujących efekt oznaczeń o charakterze ostrzegającym (Warning Sign) oraz opierających się na skali kolorystycznej (Nutri-Score, Multiple Traffic Lights) zauważono, że Nutri-Score był systemem ocenianym przez konsumentów jako zrozumiały oraz przekazujący wystarczającą liczbę informacji. Jako jedyny został uznany za przykuwający uwagę, a także łatwiejszy do zapamiętania. Wiązany był ze zwiększeniem postrzegania produktów jako niezdrowych – efekt ten był jednak mniejszy niż w przypadku oznaczeń ostrzegających, które w większym stopniu zniechęcały do wyboru produktów o niższej jakości. Znacznie większy był natomiast efekt promujący produkty o wyższej jakości, dzięki czemu były one częściej wybierane oraz kupowane (J. Song i wsp. 2021).
6. Nutri-Score w Polsce
Do 2022 r. system Nutri-Score został wprowadzony również przez inne kraje – Belgię, Hiszpanię, Niemcy, Szwajcarię, Holandię oraz Luksemburg. W Polsce umieszczanie zgodnych z nim oznaczeń na produkcie nie jest obowiązkowe, jednak rośnie liczba producentów decydujących się na ten krok.
7. Podsumowanie
Nutri-Score to stosunkowo nowe narzędzie mające na celu ułatwienie dokonywania wyborów żywieniowych. Oznaczenie jest łatwe w interpretacji, co może być pomocne szczególnie w przypadku osób o mniejszej wiedzy na temat żywienia, dla których informacje zawarte w tabelach wartości odżywczych mogą być trudne do zrozumienia. Nutri-Score ma jednak również minusy – bierze pod uwagę ograniczoną liczbę aspektów, co może wpływać na zafałszowanie oceny. Z tego względu warto wspierać się jego obecnością na opakowaniu, natomiast nie należy opierać się na niej całkowicie podczas wizyty w sklepie. Przed zakupem lepiej zapoznać się także ze składem oraz wartością odżywczą wybranego produktu.
Bibliografia
Andreeva V.A. et al., International evidence for the effectiveness of the front-of-package nutrition label called Nutri-Score, „Central European Journal of Public Health” 2021, 29(1), 76–79.
Andreeva V.A. et al., Polish Consumers’ Understanding of Different Front-of-Package Food Labels: A Randomized Experiment, „Foods” 2022, 11(1), epub.
Egnell M. et al., Compared to other front-of-pack nutrition labels, the Nutri-Score emerged as the most efficient to inform Swiss consumers on the nutritional quality of food products, „PLoS One” 2020, 15(2), epub.
Egnell M. et al., Objective Understanding of Front-of-Package Nutrition Labels: An International Comparative Experimental Study across 12 Countries, „Nutrients” 2018, 10(10), epub.
Goiana-da-Silva F. et al., Nutri-Score: The Most Efficient Front-of-Pack Nutrition Label to Inform Portuguese Consumers on the Nutritional Quality of Foods and Help Them Identify Healthier Options in Purchasing Situations, „Nutrients” 2021, 13(12), epub.
Jones A. et al., The performance and potential of the Australasian Health Star Rating system: a four-year review using the RE-AIM framework, „Australian and New Zealand Journal of Public Health” 2019, 43(4), 355–365.
Song J. et al., Impact of color-coded and warning nutrition labelling schemes: A systematic review and network meta-analysis, „PLoS Medicine” 2021, 18(10), epub.
Włodarek D., Dobrowolski H., Fantastic Foods and Where to Find Them – Advantages and Disadvantages of Nutri-Score in the Search for Healthier Food, „Nutrients” 2022, 14(22), epub.
