Czarnuszka – opis, zastosowanie, właściwości
Czarnuszka to niepozorna roślina o drobnych czarnych owocach. Swoimi korzystnymi właściwościami zdrowotnymi zaskoczy niejednego z was. Bogactwo związków chemicznych znajdujących się w nasionach czarnuszki może pomóc między innymi w walce z wrzodami żołądka, z chorobami skórnymi, a nawet zapobiegać powstawaniu zmian nowotworowych. Jakie inne właściwości kryją w sobie nasiona czarnuszki?
SPIS TREŚCI:
1. Czarnuszka – opis
2. Skład czarnuszki
3. Właściwości lecznicze czarnuszki
4. Czarnuszka – zastosowanie
5. Przeciwwskazania do stosowania
6. Jak wybrać dobry olej z czarnuszki?
1. Czarnuszka – opis
Czarnuszka siewna, zwana również czarnym kminkiem, jest rośliną z rodziny jaskrowatych. Wywodzi się z Turcji oraz Iraku, jednak obecnie jest uprawiana w wielu krajach świata, również w Polsce. Łodyga czarnuszki jest rozgałęziona i osiąga wysokość 20–40 cm, a jej dość duże kwiaty wyrastają pojedynczo na szczycie pędów. Owoce czarnuszki składają się z 5–10 mieszków, w których znajdują się kanciaste czarne nasiona o silnym zapachu i ostrym smaku. Czarnuszka jest rośliną jednoroczną, wymaga słonecznego miejsca i żyznej wilgotnej gleby.
Czarnuszka siewna nazywana jest również „złotem faraonów”, ponieważ legendy głoszą, że buteleczka z olejem z czarnuszki została znaleziona w grobowcu Tutenchamona. Już w starożytności była używana zarówno w celach leczniczych, jak i kosmetycznych.
2. Skład czarnuszki
W 100 g czarnuszki siewnej możemy znaleźć 400 kcal, 33 g tłuszczów, 16 g białka, 50 g węglowodanów oraz 0,5 g błonnika. Czarnuszka jest również bardzo dobrym źródłem wielu witamin i składników mineralnych, takich jak:
– sód – 88 mg;
– potas – 1694 mg;
– żelazo – 18,5 mg;
– magnez – 385 mg;
– wapń – 12 mg;
– witamina A – 135 IU;
– kwas askorbinowy – 21 mg;
– witamina B6 – 0,5 mg.
Ziarna czarnuszki zawierają aż około 100 czynnych związków chemicznych. Czarnuszka jest skarbnicą cennych dla zdrowia składników odżywczych, między innymi nienasyconych kwasów tłuszczowych, alkaloidów, saponin, flawonoidów, fitosteroli, fosfolipidów, garbników, kwasu stearynowego, kwasu palmitynowego oraz olejków eterycznych.
Na szczególną uwagę zasługują kwas linolowy, którego zawartość wynosi aż 60%, kwas oleinowy – około 25%, kwas alfa-linolenowy – około 1%, oraz bardzo rzadko spotykany kwas eikozadienowy. Czarnuszka stanowi również źródło związków chemicznych o właściwościach przeciwutleniających, przeciwzapalnych, przeciwgrzybiczych, przeciwbakteryjnych oraz antynowotworowych.
3. Właściwości lecznicze czarnuszki
Czarnuszka, zarówno w postaci surowej jak i przygotowanego z niej olejku, zawiera mnóstwo prozdrowotnych właściwości, między innymi:
– wykazuje działanie żółciopędne;
– ma działanie moczopędne;
– dzięki zwiększeniu odporności na stres oraz przeciwdziałaniu stanom depresyjnym może działać kojąco na ośrodkowy układ nerwowy;
– posiada właściwości bakteriobójcze, grzybobójcze i wirusobójcze;
– działa przeciwbólowo oraz przeciwzapalnie;
– wzmacnia funkcjonowanie układu odpornościowego;
– rozkurcza mięśnie gładkie;
– dzięki zwiększeniu gęstości mineralnej kości chroni przed osteoporozą;
– okazuje się pomocna w leczeniu chorób autoimmunologicznych;
– zmaga wydzielanie mleka u kobiet karmiących;
– pomaga w leczeniu zmian skórnych, takich jak trądzik, łuszczyca, wysypki, zapalenia skóry, poparzenia słoneczne itp.;
– wykazuje działanie przeciwnowotworowe, ponieważ ma działanie silnie przeciwutleniające;
– pomaga neutralizować objawy alergii;
– jest również doskonałym lekiem na problemy z włosami, hamuje ich wypadanie, pobudza wzrost oraz wspomaga pozbycie się łupieżu;
– okazuje się pomocna dla osób cierpiących na astmę;
– regularne stosowanie oleju z czarnuszki podnosi poziom hemoglobiny oraz krwinek czerwonych, dzięki czemu pomaga uniknąć anemii;
– neutralizuje symptomy refluksu żołądkowo-przełykowego;
– zapobiega powstawaniu kamieni nerkowych, ponieważ skutecznie obniża stężenie szczawianów w moczu;
– chroni przed wzrostem homocysteiny, dzięki czemu zapobiega powstawaniu miażdżycy;
– ma działanie przeciwpasożytnicze;
– pomaga w walce z nadciśnieniem, ponieważ obniża ciśnienie krwi oraz zmniejsza ryzyko występowania zakrzepów;
– poprawia trawienie;
– chroni nerki oraz wątrobę przed uszkodzeniami;
– pomaga regulować miesiączkę;
– chroni przed skutkami promieniowania, co jest szczególnie pomocne dla osób w trakcie radioterapii chorób nowotworowych;
– wzmacnia odporność;
– przyśpiesza gojenie się ran;
– pomaga w obniżeniu poziomu cukru we krwi oraz sprzyja regeneracji trzustki, dlatego jej spożywanie jest polecane diabetykom.
4. Czarnuszka – zastosowanie
W starożytności czarnuszka prawdopodobnie była uprawiana jako roślina przyprawowa, dopiero później zaczęto wykorzystywać ją jako roślinę leczniczą. Obecnie czarnuszkę stosuje się zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie, np. na skórę, włosy czy paznokcie. Z nasion czarnuszki powszechnie wytwarza się olejek, można jednak spożywać je na surowo.
Ziarna czarnuszki wykorzystywane są w całości lub w formie zmielonej. Ze względu na swój ostry, charakterystyczny smak często są dodawane jako przyprawa do serów oraz pieczywa. W kuchni staropolskiej bardzo często stanowią również dodatek do kapusty kiszonej i ogórków konserwowych. Zmielone nasiona czarnuszki ze względu na swój ostry smak często używane są również jako zamiennik pieprzu. Czarnuszka jest także stosowana jako roślina ozdobna, natomiast olej z czarnuszki jest wykorzystywany do produkcji perfum.
W leczeniu zmian skórnych pomocny może okazać się napar z czarnuszki, który jest przygotowywany jak tradycyjna, czarna herbata. Tłoczony za zimno olej z czarnuszki bardzo często jest stosowany zewnętrznie na skórę lub włosy. Bardzo dobrą alternatywą jest także przygotowanie nalewki z czarnuszki, która w walce z infekcjami grzybiczymi jest skuteczniejsza niż suche nasiona. Nie odnotowano również żadnych skutków ubocznych, jeśli stosuje się ją w zalecanych dziennych dawkach.
5. Przeciwwskazania do stosowania
Niestety ze względu na swoje właściwości rozkurczowe czarnuszka siewna nie powinna być stosowana przez kobiety w ciąży, ponieważ jej spożywanie może spowolnić lub zatrzymać skurcze macicy. Czarnuszka posiada również działanie obniżające ciśnienie krwi, w związku z czym jej spożywanie nie jest zalecane osobom cierpiącym na hipotensję.
6. Jak wybrać dobry olej z czarnuszki?
Na sklepowych półkach istnieje szeroki wybór olejów z czarnuszki, które różnią się między sobą przede wszystkim jakością. Szczególnie ważna przy jego wyborze jest informacja, czy był on tłoczony za zimno bez użycia metod chemicznych. Warto wybierać olej nierozcieńczony pochodzący z ekologicznych upraw. Równie ważne jest, aby w składzie znajdował się wyłącznie olej z czarnuszki, produkt nie powinien zawierać dodatku innych olejów. Należy również zwrócić uwagę, czy znajduje się on w ciemnej, szklanej butelce, ponieważ zapobiegnie to jego jełczeniu. Warto samodzielnie przygotować olej z czarnuszki, wiemy wówczas, co znajduje się w jego składzie.
Istnieje kilkadziesiąt jednostek chorób dietozależnych. Choroby te powstają w wyniku nieprawidłowego odżywiania i niewystarczającej aktywności fizycznej – innymi słowy, są możliwe do uniknięcia, jeśli dbamy o zdrowy styl życia. Do najczęściej występujących zaliczamy cukrzycę typu II, otyłość, nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, niektóre nowotwory, zapalenia jelit, alergie. Te choroby dotyczą coraz liczniejszego grona ludzi i wymagają zmiany nawyków żywieniowych. Często jest to pierwszy krok podejmowany przez specjalistów. Należy wyeliminować źródło problemu (poprawić dietę, wdrożyć aktywność fizyczną, zadbać o higienę snu czy zredukować źródła stresu), czasem na wczesnym etapie choroby np. cukrzycy, jest to jedyna i wystarczająca metoda terapeutyczna.Niestety w przypadku schorzenia istniejącego już długi czas, może okazać się niewystarczająca. Wówczas dieta stanowi doskonały fundament pod leczenie farmakologiczne prowadzone przez lekarzy.
W stanie chorobowym gospodarka energetyczna organizmu może ulegać zmianom. W zależności od schorzenia zapotrzebowanie na poszczególne składniki również może się zwiększać lub zmniejszać. Podczas opracowywania diet klinicznych, inaczej leczniczych bierzemy pod uwagę wszystkie te zmienne. Uwzględniamy schorzenia, przewlekłe leczenie, zalecenia lekarskie, wyniki badań, co pozwala na lepsze dopasowanie jadłospisu do potrzeb organizmu. W zależności od rodzaju problemu dobieramy składniki diety, ustalamy bilans energii, makro i mikroskładników, aby jak najlepiej zaspokoić zapotrzebowanie organizmu.
W dietach klinicznych zwracamy baczną uwagę na odpowiednie do potrzeb ustalenie proporcji makroskładników: białka, tłuszczu i węglowodanów. Mogą one podlegać wahaniom i w kontekście problemów zdrowotnych i wymagać modyfikacji.
niskotłuszczowe
wysokobiałkowe
lekkostrawne
wysokobłonnikowe
bezglutenowe
to doskonały sposób na:
być stosowana w chorobach:
Plan żywieniowy bazuje na łatwo dostępnych nisko przetworzonych produktach,z uwzględnieniem sezonowości warzyw i owoców.
Zawsze bierzemy po uwagę preferencje podopiecznego, a w razie potrzeby mamy do dyspozycji wymienniki produktów.
Mamy na uwadze komfort użytkowników diety, więc dostosowujemy plany do ich możliwości kulinarnych, czasu pracy i czasu na przygotowanie posiłków.
Dieta kliniczna to świetny sposób na zapewnienie organizmowi energii i sił do walki z chorobą.
Stwarzamy optymalne warunki, dostarczamy do organizmu wszystkich niezbędnych składników, zapobiegamy niedoborom lub wyrównujemy istniejące, zwiększamy komfort trawienny.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Czarnuszka siewna, medico.seomex.pl (15.10.2017).
Renter E., 10 More Health Benefits of Nigella Sativa (Black Seed), naturalsociety.com (15.10.2017).
Clinical Data on Black Seed Herb, myblackseed.com (15.10.2017).
USDA Branded Food Products Database, ndb.nal.usda.gov (15.10.2017).
Ahmad A. et al., A review on therapeutic potential of Nigella sativa. A miracle herb, „Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine” 2013, 3(5), 337–352.
Mańkowska D., Bylka W., Nigella sativa L. – związki czynne, aktywność biologiczna. „Herba Polonica” 2009, 55(1), 109–125.
Lis P., Kuchnia Słowian. O żywności, potrawach i nie tylko. Kraków 2009.
