Wady postawy – wady kończyn dolnych
Ostatnią grupą wad postawy, którą chcemy opisać, są deformacje w obrębie kończyn dolnych. W poniższym tekście przedstawiam najczęstsze patologie w obrębie dolnych fragmentów naszego ciała. Jeżeli jesteście ciekawi, czym się charakteryzują, jak je rozpoznać oraz co należy zrobić, aby im zapobiegać – to odsyłam do poniższego tekstu.
SPIS TREŚCI:
1. Czym jest kolano koślawe?
2. Kolano koślawe – objawy
4. Co to jest kolano szpotawe?
10. Stopa szpotawa
11. Stopa wydrążona
13. Profilaktyka i leczenie wad stóp
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Czym jest kolano koślawe?
Kolano koślawe jest deformacją wchodzącą w skład dużej grupy wad kończyn dolnych. Istota tej wady polega na występowaniu kąta otwartego na zewnątrz, pomiędzy osią długą uda i osią podudzia. Pod względem ruchomości i biomechaniki oznacza to, że pozycją neutralną (i zarazem zwyczajową) dla podudzia jest odwiedzenie.
Stopień koślawości pomiędzy dwoma stawami kolanowymi wyrażamy w stopniach (norma: 10–15 stopni) lub w centymetrach (norma: 4–5 cm). W przypadku tego drugiego parametru pomiaru dokonujemy poprzez określenie rozstępu pomiędzy kostkami przyśrodkowymi zarówno przy zwartych, jak i wyprostowanych kolanach.
Wśród mnogiej liczby przypadków wyróżniamy kilka głównych odmian tej wady. Do najczęstszych należą koślawość wrodzona, pokrzywicza, pourazowa, porażenna i statyczna. Ta ostatnia postać jest wynikiem długotrwałego, systematycznego i nadmiernego obciążania kończyn dolnych.
Objawy w przypadku wad kończyn dolnych dotyczą dwóch układów. Pierwszym z nich jest układ kostny. W obrębie tego systemu dochodzi do takich zmian jak przyrosty kłykcia wewnętrznego kości udowej, skrzywienie kości udowej lub piszczelowej, skręcenie na zewnątrz podudzia oraz przeprost stawu kolanowego. Zmiany te prowadzą do zwiększonego nacisku na zewnętrzną stronę, co z kolei powoduje zahamowanie wzrostu kości oraz spotęgowanie asymetrii kłykci.
Drugim układem jest system mięśniowo-więzadłowy. Podobnie jak w poprzednich wadach postawy zmiany będą miały dwojaki charakter. Struktury, które ulegają nadmiernemu napięciu i przykurczowi, to pasma biodrowo-piszczelowe, więzadła poboczne strzałkowe oraz mięśnie dwugłowe uda. Z kolei osłabienie i rozciągnięcie rozwija się w obrębie więzadeł pobocznych piszczelowych, rozcięgna mięśnia półścięgnistego, półbłoniastego, krawieckiego oraz głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego.
Leczenie patologii określanej mianem kolan koślawych polega przede wszystkim na poprowadzeniu odpowiednio ukierunkowanej rehabilitacji. Celem takowego postępowania jest przede wszystkim przywrócenie prawidłowych warunków anatomiczno-funkcjonalnych, a także wzmacnianie pozostałych mięśni posturalnych. Oczywiście celem w tym przypadku jest wzmocnienie i rozciągnięcie odpowiednich struktur, zaburzonych przez to schorzenie.
Ćwiczenia oraz pozycje wykorzystywane w terapii będą więc prowadziły do nasilenia przywiedzenia podudzi oraz doprowadzenia do ich prawidłowego ustawienia, czyli wzdłuż osi długiej uda. Takie pozycje jak siad skrzyżny
i motylkowy, stanie z mocnym wyprostem stawów kolanowych i skrzyżowaniem kończyn dolnych, a także supinacja stopy będą wskazane podczas ćwiczeń. Z kolei nie zaleca się stosowania takich ułożeń ciała jak siad płotkarski, siad żabi czy stanie w rozkroku.
4. Co to jest kolano szpotawe?
Kolano szpotawe to kolejna wada postawy rozwijająca się w obrębie kończyn dolnych, a dokładniej – w stawach kolanowych. Problem polega na obecności kąta otwartego skierowanego do wewnątrz. Ów kąt powstaje pomiędzy podudziem a udem, co powoduje, że ten pierwszy odcinek ciała znajduje się w przywiedzeniu. Podobnie jak w przypadku poprzedniej wady wielkość patologii podaje się w stopniach kątowych lub centymetrach (określamy wartość rozstępu pomiędzy kłykciami przyśrodkowymi przy zwartych stopach). Jeżeli natomiast mowa o najczęstszych przyczynach tej wady, to wymienia się krzywicę oraz nadmierne i statyczne przeciążenie układu kostnego kończyn dolnych.
Powyższe informacje potwierdzają, że szpotawość kolan jest odwrotnością wcześniej opisywanej koślawości. Oznacza to, że nadmiernie napiętymi strukturami w tej deformacji będą więzadła poboczne wewnętrzne, półścięgniste i półbłoniaste. Z kolei patologicznemu osłabieniu i rozciągnięciu ulegają więzadła poboczne zewnętrzne, mięśnie strzałkowe i mięśnie dwugłowe uda.
Nie będzie zaskoczeniem, jeżeli kolejny raz posłużę się terminem rehabilitacja w kontekście wad kończyn dolnych. Szpotawość kolan powinna być leczona poprzez skrupulatnie zaplanowany plan terapeutyczny ukierunkowany na przywrócenie prawidłowych warunków anatomiczno-funkcjonalnych oraz opracowanie objętych patologią struktur. Wskazania i przeciwwskazania będą dokładnie odwrotne jak w przypadku koślawości.
Wada ta określana jest również płaskostopiem czynnościowym i stanowi najczęstszą wadę w obrębie stóp. W przeciwieństwie do swojej wrodzonej odmiany, ten model deformacji kończyn dolnych jest poprzedzony procesem stopniowego obniżania się podłużnego sklepienia stóp poprzez niewydolność statyczno-dynamiczną. Bardzo często można spotkać się
z określeniem stopy płaskiej niewydolnej. Istotą tej wady jest przerzucenie funkcji wysklepienia na układ torebkowo-więzadłowy, co prowadzi do obciążenia konkretnych łuków.
Deformacja ta polega na nadmiernym obniżeniu kości śródstopia (II i III) oraz spłaszczeniu łuku poprzecznego przedniego. Pod główkami tych kości dochodzi do rozwoju grubego i drżącego w głąb odcisku, który powoduje silne dolegliwości bólowe. Stanowi bardzo częsty objaw niewydolności mięśniowej lub więzadłowej stopy. Bardzo częstą współistniejącą wadą jest koślawość palucha.
Charakterystycznym objawem tego zniekształcenia stóp jest koślawość pięty. Fizjologiczna wartość koślawości wynosi mniej więcej 5º (częściej
w kierunku szpotawości – do wewnątrz). W przypadku stopy płasko-koślawej wartość skręcenia pięty jest większa niż wspomniana norma, co prowadzi do opierania się stóp na brzegach przyśrodkowych. Owa wada postawy jest bardzo często obecna w przypadku kolan koślawych, przez co w łatwo może przyczyniać się do jej progresji. Sygnałem informacyjnym przy rozwoju koślawości stóp jest obcas buta, który powinien być zdzierany po stronie wewnętrznej.
Podobnie jak w temacie kolan – szpotawość można uznać za lustrzane odbicie koślawości. Tak więc pięta będzie odchylona do wewnątrz na ponad 5º, co doprowadzi do przesunięcia punktu podparcia na krawędzie zewnętrzne stóp. Identycznie jak w poprzednim podpunkcie, tak i w tym przypadku obcas buta można uznać za proste narzędzie diagnostyczne. Jeżeli wspomniana część obuwia będzie zdzierana po stronie zewnętrznej, to możemy przypuszczać, że występuje ta wada.
Etiologia stopy wydrążonej po dziś dzień nie została dokładnie ustalona. Przyjmuje się, że przyczyną rozwoju tej wady mogą być zaburzenia napięcia i równowagi mięśniowej na tle rozwojowych anomalii w obrębie dolnego fragmentu rdzenia kręgowego. Jednak brak całkowitej pewności doprowadził do powstania odmiennego terminu, określającego ten model defiguracji – deformacja samoistna.
Stopa wydrążona charakteryzuje się nadmiernym wydrążeniem stopy pomiędzy guzem piętowym a głowami kości śródstopia przy równoczesnym skróceniu długości tego odcinka. Efektem tych zmian jest tak zwane wysokie podbicie. W przypadku układu mięśniowego mamy do czynienia
z niedowładem krótkich zginaczy palców, mięśni międzykostnych i glistowatych, a palce znajdują się w szponiastym ustawieniu. Z kolei rozcięgno podeszwowe ulega wtórnemu przykurczowi. Powodem jest między innymi nadmierne zgięcie podeszwowe pierwszej kości śródstopia.
Wady palców, mimo że nie są postrzegane jako szczególnie niebezpieczne, nie powinny być lekceważone. Nieleczone będą stopniowo doprowadzały do patologi stępu i poruszania się. Natomiast późniejszym faktem może być rozwinięcie się innych wad, nie tylko w obrębie kończyn dolnych, ale i wyżej położonych odcinkach ciała. W związku z tym postanowiłem przedstawić trzy najbardziej powszechne wady w obrębie tych dystalnych części stóp.
Paluch koślawy
Zniekształcenie to polega na zewnętrznym odchyleniu palucha, który nadkłada bądź podkłada się na drugi palec. Jest to wada, którą wyleczyć może jedynie postępowanie ortopedyczne. Postępowanie kinezyterapeutyczne jest ograniczone.
Najczęstszą przyczyną rozwoju tej wady są zazwyczaj niedomoga statyczna stopy, zaburzenia równowagi mięśniowej lub zmiany gośćcowe. O wiele rzadziej powstaje w wyniku uszkodzeń ścięgien bądź więzadeł. Wada ta jest bardziej powszechna wśród kobiet niż mężczyzn, co można tłumaczyć niekorzystnym wpływem wielu typów obuwia lub słabszą konstrukcją stawowo-więzadłową.
Paluch sztywny
Określa się tak sztywność stawu śródstopno-paliczkowego palucha w zgięciu podeszwowym. Za najczęstsze przyczyny podaje się zniekształcenia, które stopniowo doprowadzają do bolesnego ograniczenia ruchomości w owym stawie. Zmiany te mogą być natomiast uwarunkowane przebytymi urazami lub stanami zapalnymi, które doprowadziły do destrukcji fragmentów chrzęstnej pokrywy na powierzchniach stawowych.
Palce młoteczkowate
Młoteczkowata deformacja palców prowadzi do kątowego zgięcia stawów mędzypaliczkowych. Najczęstszym objawem jest pojawienie się bolesnych odcisków. Etiologia tej wady nie ma ściśle określonego charakteru, jednak przyjmuje się, że najczęstszymi mogą być dwie grupy przyczyn:
– zaburzenia równowagi mięśni międzykostnych krótkich i długich, zginaczy palców oraz długich prostowników, co równocześnie prowadzi do zniekształceń o charakterze szponowatym i młoteczkowatym w obrębie tych samych palców;
– zbliznowacenia różnego pochodzenia (pozapalne i pourazowe), a także przykurcze ischemiczne.
13. Profilaktyka i leczenie wad stóp
Wady stóp, podobnie jak wcześniej opisywane schorzenia, są jednostkami chorobowymi, w których największą rolę odgrywają profilaktyka oraz rehabilitacja. W przypadku tego pierwszego pojęcia istotne znaczenie ma prawidłowe dobranie obuwia. Grubość podeszwy, dopasowanie wkładki, zdolność do utrzymania właściwej higieny, a także odczuwanie samego ruchu to tylko niektóre z czynników, które mogą przyczyniać się do zniekształceń stóp.
W przypadku rehabilitacji podobnie jak w poprzednich przypadkach głównym założeniem będzie odtworzenie prawidłowych warunków anatomiczno-funkcjonalnych oraz przywrócenie zaburzonej ruchomości stawowej. W ćwiczeniach bardzo ważne będzie podłoże – warto wykorzystywać różnego rodzaju maty z wypustkami oraz naturalne przyrządy, jak kamienie czy piach.
Dzięki odbieraniu różnych bodźców ze zmiennego podłoża mięśnie będą dostawały nowe informacje do rozwoju sklepienia. Oprócz tego warto wykorzystać przyrządy takie jak wałki, woreczki czy piłeczki, które posłużą do ćwiczenia funkcji chwytnych stopy, a także zwiększenia ruchomości w obrębie ograniczonych stawów.
