Otyłość brzuszna – charakterystyka, przyczyny, leczenie, dieta
Otyłość brzuszna jest schorzeniem, które zdecydowanie częściej dotyka mężczyzn niż kobiet. Jak sama nazwa wskazuje, charakteryzuje się zwiększoną ilością tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha. Jest to problematyczne nie tylko ze względów estetycznych. Otyłość brzuszna niesie za sobą szereg powikłań, które negatywnie wpływają na organizm, a nawet mogą doprowadzić do śmierci. Jakie są zatem przyczyny jej występowania? Jak leczyć otyłość brzuszną? Czy istnieje zależność między nawykami żywieniowymi a występowaniem otyłości brzusznej?
SPIS TREŚCI:
1. Czym jest otyłość brzuszna?
2. Jakie są przyczyny występowania otyłości brzusznej?
3. Otyłość brzuszna – możliwe powikłania
4. Jak leczyć otyłość brzuszną?
5. Dieta a otyłość brzuszna
Indywidualne plany
dietetyczne i treningowe już od 42 zł / mies.
1. Czym jest otyłość brzuszna?
Otyłość brzuszna znana jest pod różnymi nazwami. Możemy się spotkać m.in. z otyłością trzewną, centralną, typu jabłko, wisceralną, androidalną. Ten typ otyłości spotykany jest głównie w krajach rozwiniętych, niestety coraz częściej w polskiej populacji.
Z danych Instytutu Żywności i Żywienia, który prowadził obserwację dotyczącą występowania otyłości u młodzieży, wynika, że nadwaga i otyłość pojawiły się u ok. 23,7% chłopców oraz u ok. 22,8% dziewcząt. Dodatkowo w długotrwałej obserwacji stwierdzono niepokojącą tendencję wzrostową występowania nadwagi i otyłości wśród Polaków.
Do stwierdzenia otyłości można użyć kilku metod diagnostycznych. Aktualnie wykorzystuje się m.in. metody obrazowe (np. tomografię komputerową), analizę impedancji bioelektrycznej, absorpcjometrię promieniowania X o dwóch energiach (DEXA) oraz badania antropometryczne, opierające się głównie na pomiarach obwodów, np. talii, bioder, i wzrostu.
Głównym wyznacznikiem rozpoznania otyłości brzusznej w badaniach antropometrycznych jest zmierzenie obwodu talii. W przypadku mężczyzn otyłość trzewna jest diagnozowana, jeśli obwód wynosi 94 cm. Jeśli przekracza 102 cm, wówczas rozpoznaje się otyłość brzuszną drugiego stopnia. U kobiet otyłość brzuszna jest rozpoznawana w przypadku obwodu pasa przekraczającego 80 cm, natomiast jeśli jest on większy niż 88 cm, mamy do czynienia z otyłością drugiego stopnia.
Dodatkowo do oceny sylwetki można wykorzystać wskaźnik WhtR, czyli stosunek obwodu talii do wysokości ciała, który nie powinien być większy niż 0,5. Dlaczego badania antropometryczne polegające na pomiarze obwodów talii są lepsze niż ocena BMI? Otóż na obwód talii nie wpływa znacząco poziom masy mięśniowej, co sprawia, że pomiary te są dokładniejsze niż monitorowanie samej masy ciała.
2. Jakie są przyczyny występowania otyłości brzusznej?
Głównymi przyczynami występowania otyłości trzewnej są prowadzenie nieprawidłowego trybu życia, złe nawyki żywieniowe, mała aktywność fizyczna i wiele innych. Oczywiście schorzenie to może mieć również podłoża genetyczne, hormonalne czy psychologiczne. Jednak za głównego „winowajcę” występowania otyłości brzusznej uznawany jest
dodatni bilans energetyczny codziennej diety. Ujmując to prościej, jemy więcej, niż jesteśmy w stanie wydatkować na codzienną pracę czy aktywność fizyczną.
Podłożem do powstania tego typu otyłości są najczęściej czynniki środowiskowe, m.in. spożywanie wysokokalorycznych potraw czy przekąsek bogatych w cukry proste i nasycone kwasy tłuszczowe przy równoczesnej zmniejszonej aktywności fizycznej.
Do pozażywieniowych czynników powstawania otyłości zaliczamy m.in.:
– problemy endokrynologiczne (np. niedoczynność tarczycy czy zespół Cushinga);
– problemy genetyczne (np. zespół Pradera-Williego);
– przyjmowane leki (np. długotrwała terapia kortykosteroidami);
– wady rozwojowe, urazy, guzy.
Aby nie wystąpiła u nas otyłość brzuszna, należy m.in. unikać:
– słodkich napojów gazowanych – powodują występowanie otyłości głównie ze względu na zawarty w nich cukier. Dostarczają tzw. pustych kilokalorii, a dodatkowo zwiększają apetyt podobnie jak inne słodkie produkty, to właśnie słodki smak pobudza apetyt;
– spożywania dużych ilości jedzenia późnym wieczorem – niestety mimo tego, że ludzki organizm zużywa energię również w czasie snu, nie jest on w stanie strawić dużej ilości pokarmu, zwłaszcza jeśli jest to coś ciężkiego i tłustego. Spożywanie pokarmu na chwilę przed snem może również zwiększać ryzyko wystąpienia refluksu oraz problemów z trawieniem. Aby uniknąć objadania się przed snem, warto dwie godziny przed planowanym pójściem spać zjeść niedużą, lekkostrawną kolację, dzięki temu będziemy bardziej wypoczęci, a rano obudzimy się pełni energii;
– zjadania dużej ilości słodyczy – niestety wiele osób sięga po słodycze w stanach depresji, złego humoru, przygnębienia, a nawet w chwilach radosnych w celu uczczenia sukcesu. Nie tędy droga. W takich chwilach o wiele lepszym rozwiązaniem będzie wyjście na spacer ze znajomymi, przejażdżka rowerowa, a nawet obejrzenie dobrego filmu. Dzięki temu unikniemy spożycia zbędnych kilokalorii, zrelaksujemy się. Da nam to satysfakcję, że nie ulegliśmy pokusie;
– spożywania dużych ilości produktów „fit” – niestety większość ludzi przekonana jest, że żywność z etykietami „fit”, „low calorie”, „zero” itp. jest doskonałym sposobem na zmniejszenie liczby kilokalorii w codziennej diecie. Ludzie kupują takie produkty i nie zwracają uwagi na to, ile ich spożywają. Niestety większość produktów o obniżonej zawartości tłuszczu wypełniona jest węglowodanowymi dodatkami, które są źródłem cukru, a ten również wpływa na zwiększenie zawartości tłuszczu w organizmie. Warto więc sprawdzać dokładnie etykiety i nie dać się nabrać na chwyty marketingowe;
– stresu – dużą rolę w powstawaniu otyłości brzusznej odgrywa stres. Niestety sprzyja on również podjadaniu głównie niezdrowych, tuczących przekąsek;
– zbyt krótkiego snu – niestety w obecnych czasach ludzie nie mają czasu usiąść, odpocząć, wyspać się. Zaleca się, aby osoby dorosłe poświęcały na sen ok. 7–9 godzin na dobę. Jeśli nie zapewniamy organizmowi wystarczającej ilości snu, poziom kortyzolu nie spada, przez co w ciągu dnia jesteśmy bardziej podatni na podjadanie, głównie słodkich, słonych i tłustych przekąsek. Prowadzi to oczywiście do gromadzenia się zapasu tłuszczu, głównie w okolicach brzucha, przez co jesteśmy narażeni na wystąpienie otyłości trzewnej.
3. Otyłość brzuszna – możliwe powikłania
Nieleczona otyłość brzuszna może prowadzić do występowania wielu schorzeń, m.in.:
– hiperlipidemii,
– zawału serca,
– choroby wieńcowej,
– miażdżycy,
– udaru mózgu,
– cukrzycy,
– nadciśnienia tętniczego,
– choroby zwyrodnieniowej stawów.
4. Jak leczyć otyłość brzuszną?
Za cel pośredni leczenia otyłości przyjmuje się spadek masy ciała, który będzie powodował zmniejszenie ryzyka pojawienia się wyżej wymienionych chorób żywieniowozależnych. Za cel właściwy przyjmuje się utrzymanie prawidłowej masy ciała i niedoprowadzenie do ponownego jej wzrostu.
Zmiany należy wprowadzać stopniowo, trzeba nauczyć się z nimi żyć. Podstawę stanowi odpoczynek. Aby organizm mógł prawidłowo funkcjonować, musi być wypoczęty. W tym celu zaleca się 7–9 godzin snu na dobę. Do minimum należy również ograniczyć czynniki stresowe. W stanach zdenerwowania warto głęboko odetchnąć, usiąść lub wyjść na krótki spacer, lub zastosować dogodną technikę relaksacyjną.
Następnym krokiem do lepszego samopoczucia i poprawy stanu zdrowia jest zerwanie ze złymi nawykami, jak palenie tytoniu, spożywanie alkoholu czy nadmierne picie kawy. Kolejnym krokiem jest zwiększenie aktywności fizycznej w ciągu dnia. Można zapisać się na lekcje tańca czy tenisa, siłownię lub po prostu kilka razy w tygodniu wyjść na spacer, łyżwy, przejażdżkę rowerową. Warto, aby sport stał się naszym hobby, a nie był tylko przykrym obowiązkiem. Ostatnim i zarazem najważniejszym elementem leczenia otyłości brzusznej jest odpowiednia i prawidłowo zbilansowana dieta.
W przypadku otyłości olbrzymiej można również skorzystać z chirurgii bariatrycznej. Jednak należy pamiętać, że bez podjęcia poprzednich kroków, operacja nie będzie odpowiednim rozwiązaniem. Aby się jej poddać, należy wdrożyć m.in. odpowiednie nawyki żywieniowe, wówczas operacja ta w tak zaawansowanej otyłości będzie miała swoje zalety.
5. Dieta a otyłość brzuszna
Podstawą osiągnięcia zadowalających wyników jest wypisanie swoich celów. Warto zastanowić się, co chcielibyśmy osiągnąć dzięki stosowanej diecie. Stawiajmy sobie krótkoterminowe cele, które są realne i mierzalne. Następnie należy zaplanować całodzienny jadłospis. Jeśli wiemy, że nie poradzimy sobie z ułożeniem diety, warto udać się do dietetyka. Dokona on szczegółowej analizy składu ciała oraz rozpisze dietę, która powinna przynieść zadowalające efekty.
Jeśli jednak chcemy wprowadzić tylko kilka modyfikacji do naszej diety, warto skorzystać z paru podstawowych rad:
– zamiast słodkich napojów gazowanych lepszym wyjściem będzie picie wody mineralnej z dodatkiem soku z cytryny, mięty oraz świeżych sezonowych owoców;
– zamiast produktów pszennych warto wybierać pełnoziarniste mąki, makarony, brązowy ryż oraz grube kasze;
– tłuszcze zwierzęce typu smalec czy masło warto zastąpić zdrowymi olejami roślinnymi stosowanymi na zimno, np. oliwą z oliwek, olejem lnianym;
– do diety warto także wprowadzić orzechy (ze względu na ich kaloryczność w umiarkowanych ilościach);
– należy wykluczyć z diety produkty typu fast food: hamburgery, pizze, frytki, kebaby, zapiekanki;
– zamiast tłustego czerwonego mięsa warto wybierać chudy drób, chude mięso czerwone (np. polędwicę wołową), jaja oraz chude i tłuste ryby;
– szczególnie istotna jest również zawartość warzyw oraz owoców w diecie. Warto, aby było ich jak najwięcej – 4–5 porcji warzyw w ciągu dnia oraz 2 porcje owoców. Warto wybierać te świeże, sezonowe oraz jak najmniej przetworzone;
– istotne jest również ograniczenie spożywania soli oraz gotowych mieszanek przypraw typu vegeta czy kucharek. Niestety zawierają one duże ilości cukru, glutaminianu sodu oraz soli. Dania warto doprawiać świeżymi ziołami oraz suszonymi warzywami. Dzięki temu przygotowane przez nas potrawy będą bardzo aromatyczne oraz zdrowsze;
– w leczeniu otyłości brzusznej zalecane jest również unikanie smażenia potraw, szczególnie na głębokim tłuszczu. W zamian można stosować grillowanie, gotowanie, gotowanie na parze, duszenie czy pieczenie;
– należy zadbać o regularność posiłków (optymalna liczba posiłków w ciągu dnia to 4–6);
– należy zadbać o odpowiednie odstępy czasowe między posiłkami (osoba zdrowa powinna spożywać posiłki co 3–4 godziny);
– śniadanie najlepiej spożyć do godziny po przebudzeniu, natomiast ostatni posiłek powinien być spożyty ok. 2–3 godzin przed snem.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
Bibliografia
Jung A., Otyłość – choroba cywilizacyjna, „Pediatria i Medycyna Rodzinna” 2016, 10(30), 226–232.
Przybylska D., Kurowska M., Przybylski P., Otyłość i nadwaga w populacji rozwojowej, „Hygeia Public Health” 2012, 47(1), 28–35.
Suchocka Z., Otyłość – przyczyny i leczenie, „Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego” 2013, 1, 1–10.
Buksińska-Lisik M., Lisik W., Zaleska T., Otyłość – choroba interdyscyplinarna, „Przewodnik Lekarza” 2006, 1(9), 72–77.
Chrostowska M., Otyłość brzuszna jako czynnik ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych nadciśnienia tętniczego, Gdańsk 2012.
Roik J., Choroby cywilizacyjne, Gliwice 2008.
Tsigos C. et al., Postępowanie w otyłości dorosłych: europejskie wytyczne dla praktyki klinicznej, „Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii” 2009, 5(3), 87–98.
