Olej kokosowy – czy jest zdrowy? Wady i zalety
Olej kokosowy jest produktem, który wzbudza sporo kontrowersji. Od wielu lat pojawiają się głosy, że powinien być uznawany za superfood. W sklepach można go znaleźć na dziale ze zdrową żywnością, ale czy na pewno tam jest jego miejsce?
SPIS TREŚCI:
1. Co kryje w sobie olej kokosowy
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Co kryje w sobie olej kokosowy
Olej kokosowy, nazywany także tłuszczem kokosowym, tłoczony jest z miąższu orzechów palmy kokosowej. Składa się w ponad 80% z nasyconych kwasów tłuszczowych, głównie jest to kwas laurynowy. Ilość występujących w nim kwasów tłuszczowych jedno- oraz wielonienasyconych jest znikoma. W 100 g produktu znajduje się zaledwie 1,7 g WNKT. Dla porównania – w oleju rzepakowym ta ilość wynosi 25,3 g.
Jak wszystkie oleje tłuszcz kokosowy jest produktem wysokokalorycznym, ponieważ w 100 g zawiera aż 833 kcal. W tabeli poniżej przedstawiona została wartość odżywcza oleju kokosowego (Food Data Central – USDA, fdc.nal.usda.gov/index.html).
Zawartość w 100 g produktu | |
Energia | 833 kcal |
Tłuszcze ogółem | 99,1 g |
Kwasy tłuszczowe nasycone | 82,5 g |
Kwasy tłuszczowe jednonienasycone | 6,31 g |
Kwasy tłuszczowe wielonienasycone | 1,7 g |
Wapń | 1 mg |
Cynk | 0,02 mg |
Żelazo | 0,05 mg |
Witamina E | 0,11 mg |
Witamina K | 0,6 µg |
2. Olej kokosowy – zalety
Olej kokosowy to niezwykle popularny produkt. Wykorzystywany jest w przemysłach spożywczym, kosmetycznym oraz farmaceutycznym. Nie bez powodu stał się taki „modny”, można mu przypisać kilka zalet.
Ze względu na wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych doskonale nadaje się do smażenia. Kwasy te wykazują dużą stabilność podczas obróbki termicznej, a ich punkt dymienia jest nieco wyższy niż jedno- oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
W jednym z badań zwrócono jednak uwagę na stabilność oliwy z oliwek podczas długiego smażenia. Wykazano, że ten tłuszcz także charakteryzuje się wysoką stabilnością, nawet podczas godzinnej obróbki termicznej (S. Casal i wsp. 2010). Co więcej, oliwa cechuje się znacznie niższą zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych, dlatego będzie lepszym wyborem dla osób zmagających się z chorobami układu krążenia. To, co wyróżnia olej kokosowy na tle innych tłuszczów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe (smalec, masło), to brak cholesterolu, który mógłby się utleniać podczas smażenia.
Sugeruje się, że składniki zawarte w oleju kokosowym mogą pozytywnie oddziaływać na pracę mózgu. Już w 2004 r. naukowcy zauważyli, że średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe wpłynęły na poprawę pracy mózgu u osób z łagodną postacią choroby Alzheimera (M.R. Reger i wsp. 2004). Kilka lat później udowodniono, że przyjmowanie 40 ml oleju kokosowego miało wpływ na poprawę funkcji poznawczych u badanych. Z uwagi na to, że badanie obejmowało grupę zaledwie 44 osób, warto przeprowadzić je ponownie na większej grupie badawczej (J.E. de la Rubia Ortí i wsp. 2017). Niestety żadne badania nie są w stanie potwierdzić wpływu oleju kokosowego na sam proces leczenia choroby Alzheimera. Jego działanie opiera się tylko na poprawie pracy mózgu.
Kwasy MCT są wykorzystywane w leczeniu niektórych chorób układu pokarmowego. Szczególnie dotyczy to chorób trzustki, zespołu jelita drażliwego (IBS) oraz choroby Leśniowskiego-Crohna. Wykazują one działanie bakteriobójcze, przeciwbólowe oraz przeciwzapalne, dlatego też bardzo często podaje się je osobom z zaburzoną pracą przewodu pokarmowego (S.K. Yeap i wsp. 2015).
Olej MCT jest produkowany z oleju kokosowego, lecz należy mieć na uwadze, że nie działają one w ten sam sposób. Szczególnie że olej MCT zazwyczaj nie zawiera w swoim składzie kwasu laurynowego, w który z kolei bogaty jest tłuszcz kokosowy. Olej MCT głównie składa się z kwasów kaprylowego oraz kaprynowego. Oznacza to, że zawiera przede wszystkim średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe, natomiast olej kokosowy – długołańcuchowe. Nie należy porównywać tych dwóch rodzajów kwasów ze sobą m.in. ze względu na odmienny metabolizm (S.A. Rial 2016).
Olej kokosowy jest bardzo często wykorzystywany do produkcji kremów, balsamów oraz mydeł. Wykazano jego korzystny wpływ na nawilżenie skóry (A. Piotrowska, N. Totko-Borkusiewicz, A. Klucznik 2019). Ponadto wykazuje pozytywne działanie w leczeniu chorób skóry, m.in. dzięki swoim właściwościom kojącym. Miejscowe stosowanie oleju kokosowego virgin powoduje zmniejszenie stanu zapalnego, może również mieć pozytywny wpływ na leczenie egzemy oraz atopowego zapalenia skóry (S.R. Varma i wsp. 2019).
3. Olej kokosowy – wady
Olej kokosowy ma także wady, które są związane przede wszystkim ze zwiększonym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego (ze względu na wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych).
Może przyczyniać się do wzrostu tzw. złego cholesterolu LDL. Potwierdzają to liczne badania. Takie informacje można znaleźć również na stronie American Heart Association (AHA). Amerykańskie Stowarzyszenie Kardiologiczne w 2017 r. wydało oświadczenie dotyczące wpływu tłuszczów na stan układu sercowo-naczyniowego człowieka. Podkreślili negatywny wpływ oleju kokosowego i odradzili jego stosowanie. Ponadto wykazali, że nie wykazuje korzystnych dla zdrowia właściwości (F.M. Sacks i wsp. 2017).
Rok wcześniej (2016 r.) dokonano przeglądu systematycznego, w którym wzięto pod uwagę wyniki kilku prac naukowych. Badania te skupiały się na wpływie różnych tłuszczów na stężenie cholesterolu. Szczególną uwagę zwrócono jednak na olej kokosowy i jego oddziaływanie na układ sercowo-naczyniowy. Otrzymane rezultaty jasno sugerowały negatywny wpływ oleju kokosowego na stężenie cholesterolu LDL we krwi (L. Eyres i wsp. 2016). Wyniki te zostały potwierdzone w nowszym przeglądzie systematycznym z 2020 r. Autorzy podkreślili, że stosowanie nietropikalnych olejów zdecydowanie lepiej oddziałuje na układ sercowo-naczyniowy człowieka (N. Neelakantan, J.Y.H. Seah, R.M. van Dam 2020).
Olej kokosowy jest tłuszczem szczególnie ubogim w wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. W diecie Polaków odnotowuje się bardzo duże jego niedobory. Zastępowanie oliwy z oliwek lub oleju rzepakowego olejem kokosowym może jeszcze bardziej obniżyć podaż WNKT omega-3 wraz z dietą. Ponadto ze względu na wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych olej kokosowy może zwiększać ryzyko rozwoju wielu nowotworów (E. Mess, M. Ornat, R. Sławomirska 2017).
4. Podsumowanie
Tłuszcze są niezbędnym składnikiem pokarmowym w diecie człowieka. W przypadku wyboru oleju kokosowego należy mieć na uwadze, że ma on również wady. Spożywanie tego tłuszczu w ilości 1–2 łyżki na dobę przez osoby z prawidłowymi wartościami profilu lipidowego jest bezpieczne, jednak zdecydowanie lepszym rozwiązaniem będzie wybór nietropikalnych tłuszczów, szczególnie oleju rzepakowego oraz oliwy z oliwek. Zaliczanie tłuszczu kokosowego do superfood jest błędem i nie należy mu przypisywać szeregu właściwości prozdrowotnych, chociażby ze względu na wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych. Osoby zmagające się z chorobami układu krążenia lub obarczone ryzykiem ich wystąpienia szczególnie powinny z niego zrezygnować i zastąpić go wyżej wymienionymi tłuszczami roślinnymi.
Bibliografia
Casal S. et al., Olive oil stability under deep-frying conditions, „Food and Chemical Toxicology” 2010, 48(10), 2972–2979.
de la Rubia Ortí J.E. et al., Influencia del aceite de coco en enfermos de alzhéimer a nivel cognitivo [How does coconut oil affect cognitive performance in alzheimer patients?], „Nutrición Hospitalaria” 2017, 34(2), 352–356.
Eyres L. et al., Coconut oil consumption and cardiovascular risk factors in humans, „Nutrition Reviews” 2016, 74(4), 267–280.
Food Data Central – USDA, https://fdc.nal.usda.gov/index.html (22.11.2021).
Law K.S. et al., The effects of virgin coconut oil (VCO) as supplementation on quality of life (QOL) among breast cancer patients, „Lipids in Health and Disease: 2014, 13(1), 1–7.
Mess E., Ornat M., Sławomirska R., Rola tłuszczów w chorobach onkologicznych, „Medycyna Paliatywna” 2017, 9(4), 191–203.
Neelakantan N., Seah J.Y.H., van Dam R.M., The Effect of Coconut Oil Consumption on Cardiovascular Risk Factors: A Systematic Review and Meta-Analysis of Clinical Trials, „Circulation” 2020, 141(10), 803–814.
Piotrowska A., Totko-Borkusiewicz N., Klucznik A., Olej kokosowy–możliwości zastosowań kosmetycznych, „Postępy Fitoterapii” 2019, 2, 136–144.
Reger M.A. et al., Effects of beta-hydroxybutyrate on cognition in memory-impaired adults, „Neurobiology of Aging” 2004, 25(3), 311–314.
Rial S.A. et al., Gut microbiota and metabolic health: the potential beneficial effects of a medium chain triglyceride diet in obese individuals, „Nutrients” 2016, 8(5), 281.
Sacks F.M. et al., Dietary fats and cardiovascular disease: a presidential advisory from the American Heart Association, „Circulation” 2017, 136(3), e1–e23.
Varma S.R. et al., In vitro anti-inflammatory and skin protective properties of Virgin coconut oil, „Journal of Traditional and Complementary Medicine” 2019, 9(1), 5–14.