Ferrytyna to kluczowe białko odpowiedzialne za magazynowanie żelaza w organizmie, a jej poziom jest istotnym wskaźnikiem stanu zdrowia. Choć często pomijana, odgrywa fundamentalną rolę w regulacji zasobów tego pierwiastka, który jest kluczowy do przeprowadzenia wielu procesów metabolicznych, takich jak oddychanie czy produkcja energii. Jej niewłaściwy poziom może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych. Właśnie dlatego warto przyjrzeć się jej nieco bliżej, aby zrozumieć, dlaczego regularne badanie jej stężenia jest tak ważne i jak skutecznie podnieść jej poziom w przypadku niedoboru.

 

SPIS TREŚCI:

1. Funkcje ferrytyny

2. Dlaczego warto badać poziom ferrytyny, a nie tylko żelaza

3. Ile wynosi prawidłowy poziom ferrytyny

4. O czym świadczy zbyt niski poziom ferrytyny i jak się objawia

5. O czym świadczy zbyt wysoki poziom ferrytyny i jak się objawia

6. Jak zadbać o prawidłowy poziom ferrytyny za pomocą diety

7. Czy warto wprowadzić suplementację żelaza

 

1 / 4
A jaki Ty masz cel? Nie trać czasu i zacznij już dziś! Skorzystaj z profesjonalnej opieki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.

 

 

1. Funkcje ferrytyny
Ferrytyna odgrywa kluczową rolę w zarządzaniu gospodarką żelazem i w utrzymaniu równowagi metabolicznej organizmu. Jej głównym zadaniem jest magazynowanie żelaza w komórkach wątroby, śledziony, szpiku kostnego i mięśni, a następnie uwalnianie go wtedy, gdy organizm tego potrzebuje. W ten sposób ferrytyna zapewnia stabilny poziom tego pierwiastka we krwi, chroni zarówno przed jego niedoborem, jak i nadmiarem.

 

Oprócz tego ferrytyna pełni również funkcję ochronną – wiąże wolne jony żelaza, które wykazują toksyczne działanie i mogą prowadzić do powstawania stresu oksydacyjnego. Dzięki temu pomaga minimalizować ryzyko powstawania wolnych rodników, dzięki czemu chroni tkanki i narządy przed ich destrukcyjnym wpływem.

 

Żelazo magazynowane w ferrytynie odgrywa także kluczową rolę w procesach metabolicznych, takich jak produkcja hemoglobiny, odpowiedzialnej za transport tlenu, oraz mioglobiny, która magazynuje tlen w mięśniach. Ponadto żelazo jest niezbędnym składnikiem wielu enzymów uczestniczących w przemianach energetycznych.

 

Co więcej, ferrytyna wspomaga działanie układu odpornościowego – reguluje dostępność żelaza oraz wspiera organizm w skuteczniejszym reagowaniu na infekcje i stany zapalne (D. Finazzi, P. Arosio 2014).


2. Dlaczego warto badać poziom ferrytyny, a nie tylko żelaza
Badanie poziomu ferrytyny odgrywa kluczową rolę w ocenie gospodarki żelazem w organizmie, ponieważ dostarcza istotnych informacji na temat dostępnych zapasów tego pierwiastka. Ferrytyna jest bardziej czułym wskaźnikiem ewentualnego niedoboru, ponieważ do zmiany jej poziomu może dojść wcześniej niż do spadku wolnego żelaza we krwi i pojawienia się objawów klinicznych.


Warto zaznaczyć, że poziom żelaza we krwi może być podwyższony w wyniku stanów zapalnych, infekcji czy chorób przewlekłych. W takich okolicznościach ferrytyna, mimo że jej poziom również może być nieco podwyższony, lepiej odzwierciedla rzeczywisty stan zapasów żelaza w organizmie. Właśnie dlatego regularne badanie jej poziomu jest kluczowe w monitorowaniu terapii, zwłaszcza u pacjentów z niedokrwistością z niedoboru żelaza. Taki nadzór umożliwia lekarzom bardziej skuteczną ocenę efektywności leczenia i dostosowywanie go do indywidualnych potrzeb pacjenta.


Nie można również zapominać, że niski poziom ferrytyny może być związany z innymi problemami zdrowotnymi takimi jak choroby neurodegeneracyjne i sercowo-naczyniowe czy zaburzenia metaboliczne. Analiza jej poziomu stanowi zatem istotny element oceny ogólnego stanu zdrowia pacjenta i identyfikacji potencjalnych zagrożeń (J. Zhang i wsp. 2021).

  Fabryka Siły Sklep

3. Ile wynosi prawidłowy poziom ferrytyny
Niestety referencyjne wartości dotyczące ferrytyny podawane przez laboratoria są bardzo zróżnicowane, co często może prowadzić do niejednoznacznej interpretacji wyników. Wartości te różnią się też w zależności od wieku i płci. U mężczyzn poziom ferrytyny powinien wynosić 30–300 ng/ml, podczas gdy u kobiet przed menopauzą wartość ta powinna oscylować w granicach 15–200 ng/ml (K. Krzyżowska, J. Eszyk, M. Gonciarz 2020).

 

Warto jednak zauważyć, że dolna granica tych norm nie jest optymalna. Wyniki poniżej 50 ng/ml mogą wskazywać na wczesny niedobór żelaza, dlatego wielu specjalistów dąży u swoich pacjentów do osiągnięcia wartości powyżej 50 ng/ml (V. Galetti i wsp. 2021).


4. O czym świadczy zbyt niski poziom ferrytyny i jak się objawia
Niski poziom ferrytyny może manifestować się różnymi objawami, które często wskazują na niedobór żelaza w organizmie. Do najczęstszych symptomów należą osłabienie, chroniczne zmęczenie, bladość skóry oraz wypadanie włosów. Osoby, u których poziom ferrytyny jest niski, mogą także odczuwać zawroty głowy i problemy z koncentracją. Co więcej, wiąże się to również ze zwiększoną podatnością na infekcje i osłabioną odpornością (A. Kumar i wsp. 2022).


5. O czym świadczy zbyt wysoki poziom ferrytyny i jak się objawia
Zbyt wysoki poziom ferrytyny często wynika z nadmiaru żelaza w organizmie i objawia się m.in. bólami brzucha i stawów, zmęczeniem, osłabieniem i problemami z pamięcią. W dłuższej perspektywie może prowadzić nawet do uszkodzenia narządów, w tym serca i wątroby, oraz zwiększać ryzyko poważnych chorób. Warto mieć też świadomość, że przyczyn takiego stanu może być wiele, np. nadmierna suplementacja żelaza, choroby wątroby, hemochromatoza (genetyczne zaburzenie wchłaniania żelaza), stany zapalne, a nawet nowotwory. Dobrze zatem monitorować poziom ferrytyny i konsultować się z lekarzem w przypadku wykrycia jej podwyższonej wartości (J.O. Cullis i wsp. 2018).


6. Jak zadbać o prawidłowy poziom ferrytyny za pomocą diety
Aby zadbać o prawidłowy poziom ferrytyny w organizmie, warto skoncentrować się na diecie bogatej w żelazo i składnikach wspomagających jego wchłanianie. Najlepiej sięgać po żelazo hemowe, które znajduje się w produktach odzwierzęcych i jest bardzo dobrze przyswajalne. Jego najlepszymi źródłami są: czerwone mięso (wołowina, jagnięcina), podroby, zwłaszcza wątróbka, drób oraz ryby takie jak łosoś lub tuńczyk.

 

Drugim rodzajem jest żelazo niehemowe, które niestety jest przyswajalne w znacznie mniejszym stopniu, ale nadal stanowi wartościowy dodatek do diety, zwłaszcza przy zbyt niskim poziomie ferrytyny. Znajduje się ono m.in. w nasionach roślin strączkowych (soczewicy, ciecierzycy, fasoli), orzechach i nasionach, pełnoziarnistych produktach zbożowych oraz zielonych warzywach liściastych (np. w szpinaku czy jarmużu).

 

Warto podkreślić, że znaczenie ma nie tylko włączanie do diety produktów bogatych w żelazo, ale również zadbanie o jego prawidłowe wchłanianie poprzez odpowiednią kompozycję posiłków i dopilnowanie kilku kluczowych aspektów. Najważniejszym z nich jest wzbogacanie posiłków o produkty bogate w witaminę C, jak natka pietruszki, papryka, cytrusy czy owoce jagodowe. Nie bez znaczenia jest też dodawanie źródeł kwasu foliowego, np. drożdży, zielonych warzyw liściastych lub nasion roślin strączkowych (T. Ems, K. St Lucia, M.R. Huecker 2023).

 

Warto zaznaczyć, że istnieje wiele substancji, które mogą hamować wchłanianie żelaza, zaliczają się do nich m.in. polifenole obecne w kawie i herbacie. Związki te mają zdolność wiązania żelaza w przewodzie pokarmowym, przez co tworzą się nierozpuszczalne kompleksy, a to z kolei może obniżyć przyswajalność żelaza nawet o 60–80%. Aby zminimalizować ten efekt, warto unikać picia kawy i herbaty bezpośrednio przed posiłkiem bogatym w żelazo, w jego trakcie oraz tuż po jego zakończeniu. Zamiast tego lepiej sięgnąć po nie godzinę przed jedzeniem lub dwie godziny po, a do posiłku wypić napoje wspierające wchłanianie żelaza, np. wodę z cytryną, która dostarcza witaminy C (N.M. Delimont, M.D. Haub, B.L. Lindshield 2017).

 

Podobnie działa wapń zawarty w produktach mlecznych, dlatego warto unikać jego spożycia w trakcie posiłków bogatych w żelazo (T. Ems, K. St Lucia, M.R. Huecker 2023). Należy także wspomnieć o fitynianach obecnych m.in. w nasionach roślin strączkowych, które są jednocześnie źródłem żelaza. Na szczęście ich negatywny wpływ można zredukować poprzez długie moczenie i dokładne gotowanie przed spożyciem. Pozwala to na lepsze wykorzystanie żelaza z tych produktów (E. Piskin i wsp. 2022).


7. Czy warto wprowadzić suplementację żelaza
Suplementacja żelaza może być korzystna, ale powinna być stosowana ostrożnie i pod nadzorem lekarza. Jest wskazana przede wszystkim w przypadku niskiego poziomu ferrytyny, który świadczy o zbyt małych zapasach tego pierwiastka w organizmie.

 

Suplementacja może być również potrzebna w sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania na żelazo, jak ciąża, karmienie piersią, obfite miesiączki czy intensywny wysiłek fizyczny. Ważne jest, aby przed wprowadzeniem suplementów wykonać badania krwi, ponieważ nadmiar żelaza może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. W wielu przypadkach odpowiednia dieta bogata w żelazo wystarcza, aby utrzymać prawidłowy poziom ferrytyny, a suplementy należy stosować tylko wtedy, gdy są rzeczywiście potrzebne.

 

 

1 / 4
A jaki Ty masz cel? Nie trać czasu i zacznij już dziś! Skorzystaj z profesjonalnej opieki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.

Bibliografia
Cullis J.O. et al., British Society for Haematology. Investigation and management of a raised serum ferritin, „British Journal of Haematology” 2018, 181(3), 331–340.
Delimont N.M., Haub M.D., Lindshield B.L., The Impact of Tannin Consumption on Iron Bioavailability and Status: A Narrative Review, „Current Developments in Nutrition” 2017, 1(2), 1–12.
Ems T., St Lucia K., Huecker M.R., Biochemistry, Iron Absorption, epub 2023.
Finazzi D., Arosio P., Biology of ferritin in mammals: an update on iron storage, oxidative damage and neurodegeneration, „Archives of Toxicology” 2014, 88(10), 1787–802.
Galetti V. et al., Threshold ferritin and hepcidin concentrations indicating early iron deficiency in young women based on upregulation of iron absorption, “eClinicalMedicine” 2021, 39, 101052.
Georgieff M.K., Krebs N.F., Cusick S.E., The Benefits and Risks of Iron Supplementation in Pregnancy and Childhood, „Annual Review of Nutrition” 2019, 39, 121–146.
Krzyżowska K., Eszyk J., Gonciarz M., Ferritin – assessment of iron status and diagnostic value, „Lekarz POZ” 2020, 6(5), 272–277.
Kumar A. et al., Iron deficiency anaemia: pathophysiology, assessment, practical management, „BMJ Open Gastroenterology” 2022, 9(1), e000759.
NIH, Iron, ods.od.nih.gov/factsheets/Iron-HealthProfessional/#h6 (4.10.2024).
Piskin E. et al., Iron Absorption: Factors, Limitations, and Improvement Methods, „ACS Omega” 2022, 7(24), 20441–20456.
Zhang J. et al., Biochemistry of mammalian ferritins in the regulation of cellular iron homeostasis and oxidative responses, „Science China Life Sciences” 2021, 64(3), 352–362.