Akupunktura – na czym polega i czy jest skuteczna
Niekonwencjonalne sposoby leczenia mają tyle samo zwolenników, co przeciwników. Dla części osób nie mają nic wspólnego z prawdziwą terapią, inni dopatrują się w nich ostatniej deski ratunki w walce o zdrowie. Przykładem alternatywnej metody leczenia jest akupunktura. Na czym polega, jak działa i w jakich sytuacjach można z niej skorzystać?
SPIS TREŚCI:
2. Mechanizm działania akupunktury
3. Akupunktura w zwalczaniu dolegliwości bólowych
5. Inne zastosowanie akupunktury
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Czym jest akupunktura
Termin „akupunktura” to połączenie dwóch łacińskich słów – „acus” (igła) i „punctio” (kłuć). Leczenie za pomocą akupunktury jest głęboko zakorzenione w tradycyjnej medycynie Dalekiego Wschodu. Zachód pierwszy kontakt z akupunkturą w XIII w. zawdzięcza fali wielkich odkryć geograficznych weneckiego podróżnika Marco Polo. Niemniej jednak w medycynie zachodniej zainteresowano się nią dopiero w drugiej połowie XX w.
Akupunktura jest metodą terapeutyczną, która polega na nakłuwaniu określonych miejsc na ciele, tzw. akupunktów. Do nakłuć wykorzystuje się specjalne cienkie igły. W 1997 r. Narodowy Instytut Zdrowia (NIH) w Stanach Zjednoczonych przyjął stanowisko, że „akupunktura może być przydatna jako leczenie wspomagające, akceptowana alternatywa lub może stanowić część całego procesu terapeutycznego”.
2. Mechanizm działania akupunktury
Od momentu wydania stanowiska NIH przeprowadzono szereg badań analizujących mechanizm fizjologicznego działania zabiegów bazujących na akupunkturze. W oparciu o aktualny stan wiedzy udało się ustalić, że nakłuwanie akupunktów powoduje wydzielanie endogennych opioidów. To naturalnie produkowane przez ludzki mózg substancje prowadzące do zniwelowania dolegliwości bólowych. Przykładem są endorfiny – te same, które uwalniają się w trakcie wysiłku fizycznego i zmniejszają odczuwanie bólu uwarunkowanego treningami.
Akupunkturze przypisuje się także oddziaływanie na inne neuroprzekaźniki związane z funkcjonowaniem autonomicznego układu nerwowego i modulacją poziomu bólu. Mowa tu o takich neurohormonach jak oksytocyna, serotonina czy wazopresyna. Co więcej – nakłuwanie igłami akupunkturowymi może mieć wpływ na poziom kortyzolu.
Stymulacja konkretnych punktów akupunkturowych zmienia aktywność elektryczną mózgu, co w konsekwencji powoduje określony efekt kliniczny. Dla przykładu – nakłucie punktu znajdującego się na bocznej powierzchni stopy (według założeń medycyny chińskiej) powinno doprowadzić do reakcji ze strony narządu wzroku, która będzie podobna do odbierania promieni słonecznych przez siatkówkę oka.
3. Akupunktura w zwalczaniu dolegliwości bólowych
Jednym z głównych zastosowań zabiegów akupunkturowych są dolegliwości bólowe w różnych sferach ludzkiego ciała. Przeprowadzenie 12 zabiegów akupunktury w grupie 15 dzieci z chronicznymi napięciowymi bólami głowy spowodowało istotne zmniejszenie odczuwanego bólu po ukończeniu terapii, a efekt ten utrzymywał się przez 3 miesiące po leczeniu (J. Wendorff, P. Woźniak, P. Półrola 2009).
Szereg prac naukowych koncentruje się na zastosowaniu akupunktury w przeciwdziałaniu zespołom bólowym kręgosłupa, zwłaszcza odcinka lędźwiowego. Niemniej jednak wyniki badań są niezwykle rozbieżne. W randomizowanym kontrolowanym badaniu klinicznym, które obejmowało grupę 275 pacjentów, porównano konwencjonalne leczenie z terapią uzupełnioną o akupunkturę. Badanie przeprowadzono w 4 ośrodkach opieki zdrowotnej na terenie Hiszpanii, a zabiegi akupunkturowe miały 3 formy: prawdziwą, pozorowaną i placebo. Choć wszystkie interwencje akupunkturą okazały się skuteczniejsze niż tradycyjne leczenie, to nie zaobserwowano różnicy w efektywności poszczególnych form (J. Vas i wsp. 2012).
Podobne rezultaty zaobserwowano w badaniu przeprowadzonym w grupie 131 pacjentów oddziału ortopedycznego Uniwersytetu w Getyndze w Niemczech. Tradycyjna akupunktura okazała się skuteczniejsza niż rutynowa fizjoterapia, ale nie wykazano istotnych różnic w porównaniu z pozorowaną akupunkturą placebo (E. Leibing i wsp. 2002).
Wyniki przeglądów badań naukowych również nie dają jednoznacznej odpowiedzi co do skuteczności akupunktury w terapii niespecyficznych zespołów bólowych kręgosłupa. Przegląd obejmujący 23 badania, w których brało udział 6359 uczestników, wskazuje, że akupunktura powinna być zalecana i stanowić dodatek do konwencjonalnej opieki przy przewlekłym bólu odcinka lędźwiowego (J. Yuan i wsp. 2008).
W innym przeglądzie, który obejmował 11 randomizowanych badań (1139 uczestników) wykazano większą efektywność akupunktury niż leków przeciwzapalnych i akupunktury pozorowanej (J.H. Lee i wsp. 2013). Natomiast autorzy jednego z nowszych przeglądów, w którym uwzględniono 33 badania (8270 uczestników), wykazali, że akupunktura nie odgrywa znaczącej klinicznie roli w łagodzeniu dolegliwości bólowych po zakończonym leczeniu i poprawie jakości życia (J. Mu i wsp. 2020). Warto zaznaczyć, że jakość badań naukowych wykorzystanych we wspomnianych przeglądach była niska lub umiarkowana.
4. Akupunktura a bezsenność
Bezsenność polega na trudnościach z zasypianiem, utrzymaniem snu lub śnie bez właściwości regenerujących. O bezsenności mowa, jeżeli ten stan utrzymuje się przez co najmniej miesiąc. Warto dodać, że problem ten nie dotyczy wyłącznie nocy, gdyż skutki niedoboru snu wpływają na zaburzenie funkcjonowania w trakcie dnia, np. powodują obniżenie energii czy pogorszenie nastroju.
Grupa 72 pacjentów z pierwotną bezsennością została podzielona na dwie podgrupy – kontrolną oraz poddawaną zabiegom akupunktury (3 wizyty w tygodniu przez 4 tygodnie). Autorzy badania oceniali wskaźnik nasilenia bezsenności (ISI) oraz parametry snu: wydajność (SE), przebudzenia (SA) oraz całkowity czas snu (TST). Ponadto uczestników analizowano według Skali Samooceny Lęku (SAS) i Depresji (SDS). Interwencja w postaci akupunktury spowodowała istotną poprawę wartości ISI po 2 i 4 tygodniach terapii. Co więcej, odnotowano też polepszenie wyników SE, TST i SDS (X. Yin i wsp. 2017).
Z kolei jedna z nowszych prac naukowych, która jest metaanalizą i przeglądem systematycznym 24 randomizowanych badań kontrolnych, wykazała wartościowy wpływ akupunktury na leczenie bezsenności. W pracy zaznaczono jednak, że do poprawy stanu pacjentów i przeciwdziałania objawom doszło po ponad 3 tygodniach – korzystne rezultaty były jednak większe niż w przypadku farmakoterapii (S.A. Kim i wsp. 2020).
5. Inne zastosowanie akupunktury
– Część kobiet z grupy 40 pacjentek ze zdiagnozowanym PCOS poddano 4-miesięcznemu leczeniu elektroakupunkturą, która polega na drażnieniu odpowiednich punktów na ciele (dermatomów) przy pomocy prądu. Metoda ta stanowi niejako alternatywę dla klasycznego nakłuwania ciała igłami. Interwencja spowodowała regulację poziomu hormonów androgennych we krwi oraz wzrost stężenia beta-endorfin, co prawdopodobnie poprawiło jakość życia pacjentek oraz obniżyło wyniki SAS i SDS. Można zatem przyjąć, że akupunktura jest pomocna w przypadku lęku i nastroju depresyjnego u kobiet z PCOS (H.L. Zhang i wsp. 2020).
– Przeciwbólowy mechanizm działania akupunktury i jej oddziaływanie na autonomiczny układ nerwowy może okazać się wartościową formą uzupełnienia leczenia endometriozy (P. Woźniak i wsp. 2012).
– Terapia akupunkturą wykazuje skuteczność w przeciwdziałaniu uderzeniom gorąca u kobiet w okresie okołomenopauzalnym. W grupie 86 pacjentek w ciągu 4 tygodni wykonano 12 zabiegów akupunktury. Przeprowadzona interwencja spowodowała obniżenie wskaźnika uderzeń gorąca o 47,5% względem wyniku sprzed terapii, co dowodzi skuteczności tej metody (P. Woźniak i wsp. 2012).
– Akupunktura może też okazać się pomocna w przypadku depresji. Dowodem tego jest m.in. badanie przeprowadzone wśród 60 pacjentów z umiarkowaną chorobą depresyjną. Połowa uczestników przez 8 tygodni została poddana 24 zabiegom elektroakupunktury, która była dodatkiem do farmakoterapii. Interwencja nie tylko spowodowała poprawę objawów depresyjnych (mierzonych skalą depresji Hamiltona), ale i w realny sposób oddziaływała na metabolizm niektórych składników odżywczych związanych z samopoczuciem, np. tryptofanu (W. Li i wsp. 2020).
Nakłuwanie ciała za pomocą specjalnych igieł może budzić wątpliwości, jednak w rzeczywistości zabiegi akupunktury sprawdzą się w przypadku różnych dolegliwości. Choć ta forma terapii nadal jest postrzegana jako niekonwencjonalna forma leczenia, to jest z powodzeniem wykorzystywana przez ludzi na całym świecie.
Bibliografia
Chmielnicki B., Akupunktura – mechanizmy działania, „Brain Research” 2007, 1186, 171–179.
Han J.S. Acupuncture and endorphins, „Neuroscience Letters” 2004, 361(1-3), 258–261.
Kim S.A. et al., Efficacy of acupuncture for insomnia: a systematic review and meta-analysis, „The American Journal of Chinese Medicine” 2929, 49(5), 1135–1150.
Lee J.H. et al., Acupuncture for acute low back pain: a systematic review, „The Clinical Journal of Pain” 2013, 29(2), 172–185.
Leibing E. et al., Acupuncture treatment of chronic low-back pain – a randomized, blinded, placebo-controlled trial with 9-month follow-up, „Pain” 2002, 96(1–2), 189–196.
Li W. et al., The effect of acupuncture on depression and its correlation with metabolic alterations: A randomized controlled trial, „Medicine” 2020, 99(43), e22752.
Mu J. et al., Acupuncture for chronic nonspecific low back pain, „Corchane Database of Systematic Reviews” 2020, 12, CD013814.
Vas J. et al., Acupuncture in patients with acute low back pain: A multicentre randomised controlled clinical trial, „Pain” 2012, 153(9), 1883–1889.
Wendorff J., Woźniak P., Półrola P., Akupunktura w leczeniu dzieci z przewlekłym bólem głowy typu napięciowego, „Neurologia Dziecięca” 2009, 18(36), 37–40.
Woźniak P. et al., Czy akupunktura jest skuteczna w leczeniu uderzeń gorąca?, „Przegląd Menopauzalny” 2012, 4, 319–323.
Woźniak P. et al., Leczenie uzupełniające w endometriozie, „Przegląd Menopauzalny” 2012, 5, 396–403.
Yin X. et al., Efficacy and safety of acupuncture treatment on primary insomnia: a randomized controlled trial, „Sleep Medicine” 2017, 37, 193–200.
Yuan J. et al., Effectiveness of acupuncture for low back pain: a systematic review, „Spine” 2008, 33(23), E887–E900.
Zhang H.L. et al., Acupuncture ameliorates negative emotion in PCOS patients: a randomized controlled trial, „Chinese Acupuncture & Moxibustion” 2020, 40(4), 385–390.
