Właściwości zdrowotne nasion i oleju z konopi siewnych
Konopie siewne to cenny surowiec roślinny o szerokim zastosowaniu w przemyśle. Często mylone są z konopiami indyjskimi znanymi z właściwości halucynogennych. Trzeba jednak podkreślić, że mimo przynależności do tej samej rodziny konopie siewne nie wykazują takiego działania. Charakteryzują się natomiast wysoką zawartością związków bioaktywnych o właściwościach zdrowotnych. Mogą stanowić cenne uzupełnienie diety, jednocześnie podnosząc jej wartość odżywczą.
SPIS TREŚCI:
1. Konopie siewne – charakterystyka
2. Nasiona konopi siewnych – skład
3. Olej konopny – skład
4. Właściwości zdrowotne produktów konopnych
5. Podsumowanie
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.
1. Konopie siewne – charakterystyka
Konopie siewne (łac. Cannabis sativa) to gatunek rośliny należący do rodziny konopiowatych. Inaczej nazywane są konopiami włóknistymi. Roślina pochodzi z Azji środkowej i uprawiana jest już od tysięcy lat. Stanowi surowiec do produkcji włókien, ale wykorzystuje się ją także w przemyśle spożywczym oraz w celach leczniczych. Najstarsze doniesienia świadczące o potencjale zdrowotnym konopi siewnych można znaleźć w źródłach związanych z medycyną chińską. Najcenniejszą częścią rośliny są nasiona, które cechują się wysoką zawartością związków bioaktywnych. Ze względu na dużą ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych wykorzystuje się je do produkcji oleju.
2. Nasiona konopi siewnych – skład
Nasiona konopi są wartościowym źródłem białka i tłuszczu. W zależności od warunków i miejsca uprawy białko stanowi ok. 20–25% zawartości wszystkich składników, natomiast tłuszcz występuje w ilości 28–35%. Charakterystyczna jest obecność kwasu fitynowego, choliny, lecytyny, trygoneliny oraz witamin K i E. W nasionach konopi znajdują się również składniki mineralne, takie jak żelazo, magnez, wapń, cynk i fosfor.
Należy podkreślić, że białko obecne w nasionach Cannabis sativa wyróżnia się pełnym profilem aminokwasowym. Zawiera aminokwasy egzogenne, które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu i muszą być dostarczone z pożywieniem. Wykazano, że białko konopne pod względem wartości odżywczej jest porównywalne do innych białek wysokiej jakości, m.in. białka jaja kurzego (J.C. Callaway 2004). To pochodzące z nasion konopi charakteryzuje się wysoką zawartością aminokwasów o rozgałęzionych łańcuchach, znanych pod skrótem BCAA (ang. Branched Chain Amino Acids). Zalicza się do nich walinę, izoleucynę i leucynę. BCAA wpływają na regenerację komórek i włókien mięśniowych, a także wzrost beztłuszczowej masy ciała, dlatego bardzo często są stosowane przez sportowców jako suplement diety. Oprócz wartościowego profilu aminokwasowego białko konopne wyróżnia się wysoką przyswajalnością – znacznie lepszą niż większość białek roślinnych. Wynika to z jego składu, ponieważ w 65% zbudowane jest z edystyny, czyli tzw. białka kompletnego charakteryzującego się wysoką biodostępnością.
3. Olej konopny – skład
Ze względu na dużą zawartość tłuszczu z nasion konopi pozyskuje się wartościowy olej. W przeważającej ilości (ok. 80%) składa się on z niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), co świadczy o jego wysokiej wartości odżywczej. Zawiera przede wszystkim kwas linolowy (56%) z grupy omega-6 oraz kwas alfa-linolenowy (19%) z grupy omega-3. W prawidłowo zbilansowanej diecie ważny jest odpowiedni stosunek tych kwasów. Według najnowszych wytycznych powinien on wynosić 3 : 1 (M. Jarosz i wsp. 2020). Biorąc to pod uwagę, olej konopny charakteryzuje się idealnymi proporcjami kwasów tłuszczowych omega-6 do omega-3. Na podstawie analizy 16 różnych olejów produkowanych metodą tłoczenia na zimno stwierdzono, że olej konopny jest jednym z najwartościowszych źródeł NNKT (Z. Walczak, M. Starzycki 2013).
W oleju pozyskiwanym z konopi siewnych obecne są także inne związki o właściwościach prozdrowotnych. Wymienić można tokoferole, fitosterole (przede wszystkim sitosterol), karotenoidy, związki terpenowe i polifenole. Na szczególną uwagę zasługuje kannabidiol określany skrótem CBD. Jest to związek należący do fitokannabinoidów, czyli substancji bioaktywnych występujących naturalnie w niektórych roślinach (w szczególności z rodziny konopiowatych). Do tej grupy należy również znany ze swoich właściwości odurzających tetrahydrokannabinol (THC) obecny w konopiach indyjskich. W przeciwieństwie do THC kannabidiol nie wykazuje działania psychoaktywnego, natomiast posiada właściwości terapeutyczne (m.in. przeciwbólowe, rozkurczowe, przeciwzapalne, przeciwdrgawkowe, przeciwdepresyjne).
4. Właściwości zdrowotne produktów konopnych
Z nasion konopi siewnych produkowana jest mąka konopna. Charakteryzuje się ona wysoką wartością odżywczą i jest bardzo dobrą alternatywą dla mąki pozyskiwanej ze zbóż. Warto podkreślić, że może być spożywana przez osoby chore na celiakię, ponieważ nie zawiera glutenu. Wyróżnia się wysoką zawartością pełnowartościowego białka i błonnika pokarmowego, który usprawnia pracę przewodu pokarmowego oraz wpływa korzystnie na metabolizm. Jest również istotnym czynnikiem zapobiegającym rozwojowi nowotworu jelita grubego. W mące konopnej zawarte są związki fenolowe, m.in. kwas ferulowy i karotenoidy o właściwościach przeciwutleniających. Istotne znaczenie ma również obecność witamin z grupy B, które wpływają na prawidłową pracę układu nerwowego.
Olej pozyskiwany z nasion konopi siewnych wykorzystywany jest do łagodzenia objawów atopowego zapalenia skóry (AZS), łuszczycy i trądziku. Przyczynia się do redukcji nadmiernej suchości oraz świądu, a także przyspiesza regenerację naskórka. Obecne w oleju nienasycone kwasy tłuszczowe wpływają na poprawę nawilżenia skóry i działają przeciwzapalnie. Dużą rolę w redukcji stanu zapalnego odgrywają kwas gamma-linolenowy (GLA) należący do grupy omega-6 oraz kwas stearydynowy (SDA) będący prekursorem kwasów omega-3. Fitosterole i flawonoidy zawarte w oleju konopnym działają przeciwalergicznie oraz immunostymulująco. Jest to bardzo istotne w AZS, ponieważ skóra chorych osób jest szczególnie wrażliwa i podatna na alergeny. Na regenerację oraz nawilżenie naskórka wpływają karotenoidy. Działają one również ochronnie, zapobiegając podrażnieniom i szkodliwemu działaniu czynników zewnętrznych.
Istotnym składnikiem oleju pochodzącego z nasion konopi siewnych jest witamina E – poprawia elastyczność skóry, łagodzi zmiany zapalne, a także wzmacnia barierę naskórkową, chroniąc przed nadmiernym wysuszeniem skóry atopowej. Korzystny wpływ oleju konopnego został potwierdzony naukowo. Przeprowadzono badanie, w którym pacjentom ze zdiagnozowanym AZS podawano codziennie 30 ml oleju przez 8 tygodni. Po tym czasie zaobserwowano znaczną poprawę wyglądu skóry, a osoby biorące udział w badaniu zgłaszały złagodzenie objawów, takich jak suchość i świąd (J. Callaway i wsp. 2005).
Olej konopny wykazuje także korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Wynika to z działania obniżającego ciśnienie i poziom cholesterolu we krwi. Za właściwości te odpowiadają nienasycone kwasy tłuszczowe oraz sitosterol. Kwasy omega-3 i omega-6 posiadają wysoki potencjał antyoksydacyjny, dzięki czemu neutralizują wolne rodniki i redukują stres oksydacyjny. Przyczynia się to do poprawy parametrów profilu lipidowego poprzez zmniejszenie stężenia cholesterolu LDL (tzw. zły cholesterol) oraz triglicerydów.
Sitosterol należący do fitosteroli działa korzystnie, ponieważ blokuje wchłaniania cholesterolu w jelitach. Naukowcy przeprowadzili badanie, w którym oceniano wpływ oleju konopnego na skład i poziom lipidów we krwi. Po 4-tygodniowej suplementacji oleju w ilości 30 ml dziennie zaobserwowali obniżenie stężenia triglicerydów w osoczu krwi, a także korzystne zmiany w składzie estrów cholesterolu. Zmniejszył się również stosunek cholesterolu całkowitego do cholesterolu HDL, który jest uważany za ważny wskaźnik oceny ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej serca (U.S. Schwab i wsp. 2006).
5. Podsumowanie
Zarówno nasiona konopi siewnych, jak i pozyskiwany z nich olej charakteryzują się wysoką wartością odżywczą. Ze względu na obecność licznych składników bioaktywnych wykazują one korzystny wpływ na ludzki organizm. Nasiona konopi są cennym źródłem pełnowartościowego białka roślinnego, dlatego warto uwzględnić je w jadłospisie. Biorąc pod uwagę profil aminokwasowy, w szczególności polecane są osobom stosującym dietę wegańską. Można dodawać je do sałatek i koktajli w całości lub w postaci zmielonej. Wytwarzana z nasion konopi mąka może być wykorzystana jako składnik domowego pieczywa. Wartościowym produktem o prozdrowotnym działaniu jest także olej konopny, gdyż wspomaga leczenie chorób skóry o podłożu zapalnym, a także poprawia funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego. Może być stosowany zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Warto podkreślić, że w celu zachowania cennych właściwości oleju najlepiej spożywać go na zimno.
Bibliografia
Callaway J. et al., Efficacy of dietary hempseed oil in patients with atopic dermatitis, „Journal of Dermatological Treatment” 2005, 16(2), 87–94.
Callaway J.C., Hempseed as a nutritional resource: An overview, „Euphytica” 2004, 140, 65–72.
Dąbrowski G., Skrajda M., Frakcja lipidowa i białkowa nasion konopi siewnych (C. sativa L.) oraz jej korzystny wpływ na zdrowie człowieka, „Journal of Education, Health and Sport” 2016, 6(9), 357–366.
Farinon B. et al., The Seed of Industrial Hemp (Cannabis sativa L.): Nutritional Quality and Potential Functionality for Human Health and Nutrition, „Nutrients” 2020, 12(7), epub.
Gambuś H. et al., Skład chemiczny i walory prozdrowotne nasion, oleju i mąki z konopi siewnych (Cannabis sativa L.), Żywność a oczekiwania współczesnego konsumenta, pod red. Kowalskiego S., Zięć G., Drożdż I., Kraków 2020, 57–66.
Jarosz M. et al., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, pod red. Jarosza M. et al., Warszawa 2020.
Kaniewski R. et al., Konopie siewne (Cannabis sativa L.) – wartościowa roślina użytkowa i lecznicza, „Postępy Fitoterapii” 2017, 18(2), 139–144.
Kaushal N., Dhadwal S., Kaur P., Ameliorative Effects of Hempseed (Cannabis Sativa) Against Hypercholesterolemia Associated Cardiovascular Changes, „Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases” 2020, 30(2), 330–338.
Kurek-Górecka A. et al., Znaczenie terapeutyczne i kosmetyczne oleju konopnego, „Farmacja Polska” 2018, 74(12), 704–708.
Rodriguez-Leyva D., Pierce G.N., The cardiac and haemostatic effects of dietary hempseed, „Nutrition & Metabolism” 2010, 7, epub.
Schwab U.S. et al., Effects of hempseed and flaxseed oils on the profile of serum lipids, serum total and lipoprotein lipid concentrations and haemostatic factors, „European Journal of Nutrition” 2006, 45, 470–477.
Walczak Z., Starzycki M., Ocena profilu kwasów tłuszczowych w olejach tłoczonych na zimno w kontekście rekomendacji ich w żywieniu osób aktywnych fizycznie, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2013, 46(3), 316–322.