Hipotonia (niedociśnienie) jest stanem, w którym skurczowe ciśnienie tętnicze krwi spada poniżej wartości 100 mmHg (milimetrów słupa rtęci). Zjawisko to jest znacznie rzadziej opisywane w literaturze medycznej niż nadciśnienie. Może wynikać to z faktu, że w stosunku do podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego hipotonia nie powoduje tak negatywnego wpływu na układ sercowo-naczyniowy. Niemniej jednak stan ten budzi wiele obaw ze względu na liczne współistniejące dolegliwości. Szacuje się także, że problem ten dotyczy 1–2% osób dorosłych. Czym właściwie jest hipotonia, jakie są jej przyczyny i metody leczenia?

 

SPIS TREŚCI:
1. Przyczyny hipotonii oraz jej rodzaje 
2. Objawy hipotonii
3. Leczenie hipotonii
4. Dieta w hipotonii

 

1 / 4
A jaki Ty masz cel? Nie trać czasu i zacznij już dziś! Skorzystaj z profesjonalnej opieki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.

 

 

1. Przyczyny hipotonii oraz jej rodzaje
Utrzymujące się niskie ciśnienie krwi może być wywołane przez różne mechanizmy. Bardzo często towarzyszy jednostkom chorobowym lub jest efektem przyjmowania niektórych leków hipotensyjnych (obniżających ciśnienie). Mówimy wówczas o hipotonii wtórnej. Może ona występować przy niewydolności przysadki mózgowej lub kory nadnerczy.

 

Bardzo często zwraca się uwagę na współistnienie niskiego ciśnienia tętniczego w chorobie Alzheimera, demencji, depresji oraz zespole Downa. W niektórych rzadkich przypadkach stan hipotonii może występować na skutek wytwarzania w organizmie substancji takich jak medullipina czy bradykinina. Związki te powodują rozszerzanie naczyń krwionośnych, a w konsekwencji obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Istnieją również przypadki hipotonii poposiłkowej (zwłaszcza u osób starszych), w której ciśnienie tętnicze skurczowe spada o minimum 20 mmHg w przedziale czasowym od 2 godzin od rozpoczęcia przyjmowania posiłku lub pojawiają się kliniczne objawy nieprawidłowości w krążeniu mózgowym.

 

Hipotonia może być również efektem leczenia nerkozastępczego (dializ) przez zbyt dużą filtrację w krótkim czasie trwania hemodializy, co powoduje gwałtowny spadek objętości krwi. Najistotniejszą przyczyną obniżenia ciśnienia jest zbyt duży wzrost masy ciała w okresie między sesjami dializ.

 

Wśród rodzajów niedociśnienia wyróżniamy również hipotonię ortostatyczną. Mówimy o niej wówczas, gdy zmiana pozycji z siedzącej lub leżącej na stojącą (lub przy dłuższym czasie pionizacji) powoduje u osób z prawidłowym lub nawet podwyższonym ciśnieniem tętniczym nagły spadek ciśnienia (w ciągu 3 minut o ponad 20 mmHg ciśnienia rozkurczowego lub więcej niż 10 mmHg ciśnienia skurczowego). Hipotonia ortostatyczna występuje u około 5–10% osób po 65 roku życia. Przyczyną takiego stanu jest nieprawidłowa regulacja krążenia na skutek zmiany pozycji ciała. Krew (około 500–700 ml) gromadzi się w dolnych częściach ciała, zmniejsza się jednocześnie jej odpływ w kierunku serca. Występuje wówczas nagły spadek ciśnienia na skutek zmniejszenia minutowej objętości wyrzutowej serca.

 

W warunkach fizjologicznych istnieje szereg mechanizmów mających na celu utrzymanie ciśnienia krwi na prawidłowym poziomie nawet przy szybkiej zmianie pozycji. Hipotonia ortostatyczna jest skutkiem nieprawidłowego przystosowania się do nagłej pionizacji. Zmiany mogą dotyczyć różnych elementów regulacji krążenia, w tym układu regulującego wolemię (nerki, wazopresyna, układ renina-angiotensyna RAA), oporu naczyń krwionośnych regulowanego przez układ współczulny czy wydolnej pracy serca. Hipotonia często dotyczy osób starszych, kobiet w ciąży lub osób długotrwale unieruchomionych. Może być też skutkiem wielu chorób, między innymi niewydolności nadnerczy, cukrzycy, porfirii, guzów mózgu, choroby Parkinsona, neuropatii obwodowej, zaburzeń elektrolitowych, niedokrwistości niedobarwliwej, zwyrodnień mięśnia sercowego, miażdżycy naczyń krwionośnych i wielu innych.

 

Ostatnim rodzajem niedociśnienia tętniczego jest hipotonia pierwotna, zwana inaczej samoistną lub konstytucjonalną. Występuje najczęściej u osób młodych w okresie dojrzewania i w wieku średnim. Często dotyka kobiet o tzw. leptosomicznej budowie ciała, tj. szczupłych oraz wysokich. Jej przyczyny nie są do końca poznane. Nie jest również pewne, czy ten rodzaj niedociśnienia można uznać za stan chorobowy, a co za tym idzie – czy wymaga wdrożenia odpowiedniego leczenia. Hipotonia pierwotna często jest uwarunkowana genetycznie, a sprzyjają jej stres i niska aktywność fizyczna.

 

Hipotonia
Pierwotna, samoistnaOrtostatyczna (na skutek zmiany pozycji)Wtórna (efekt przyjmowania leków, skutek choroby), poposiłkowa (efekt leczenia, np. dializ)

 

2. Objawy hipotonii
W porównaniu z nadciśnieniem tętniczym, które może przebiegać bezobjawowo przez długi czas, hipotonia najczęściej daje wiele symptomów utrudniających codziennie funkcjonowanie. Do dolegliwości, które często towarzyszą niedociśnieniu tętniczemu, należą przede wszystkim zawroty głowy oraz szybka męczliwość. W codziennej praktyce lekarskiej te objawy są podstawą do sprawdzenia wartości ciśnienia tętniczego. Hipotonia bardzo często powoduje zwiększoną senność oraz osłabienie często kończące się omdleniami. Znacznie zmniejsza się także tolerancja na wysiłek fizyczny, pojawiają się problemy z koncentracją, obniżenie nastroju oraz wewnętrzny niepokój.

 

Objawami hipotonii są również często bóle głowy, tzw. mroczki przed oczami, szum w uszach, uczucie chłodu w kończynach (w rękach oraz stopach) oraz dolegliwości ze strony mięśnia sercowego – bóle, kołatanie czy ucisk w okolicy zamostkowej. Przy hipotonii ortostatycznej często pojawia się uczucie niepewnego trzymania się na nogach, niemożność stania i chodzenia, upadki oraz bóle z tyłu głowy i szyi. Należy pamiętać, że niektóre z powyższych objawów mogą występować również w innych jednostkach chorobowych, np. w niedoczynności tarczycy.

  Fabryka Siły Sklep

3. Leczenie hipotonii
Niskie ciśnienie nie jest samo w sobie wskazaniem do wprowadzenia odpowiednich form leczenia. Do rozpoczęcia danego rodzaju terapii osobę z niedociśnieniem kwalifikują przede wszystkim dolegliwości z nim związane, które powodują znaczne pogorszenie jakości życia. W pierwszej kolejności zwraca się uwagę przede wszystkim na metody niefarmakologiczne, czyli zmianę trybu życia. Bardzo istotne są odpowiednie odżywianie oraz nawadnianie.

 

Dodatkowo należy zwiększyć poziom aktywności fizycznej. Nie może jednak być zbyt gwałtowna, gdyż może nasilać hipotonię. Pomocna może być również odpowiednia pozycja w trakcie spoczynku nocnego, tj. uniesienie górnej połowy ciała o około 20 stopni, co zmniejsza nocną diurezę, czyli oddawanie moczu. Istotną kwestią jest unikanie gwałtownych zmian pozycji (przede wszystkim szybkiego przechodzenia z pozycji leżącej lub siedzącej do całkowitej pionizacji). Pomocne w terapii niedociśnienia mogą być również zabiegi fizjoterapeutyczne takie jak masaże czy hydroterapia oraz stosowanie pończoch uciskowych.


Jeśli powyższe metody zawodzą, wprowadza się leczenie farmakologiczne. Do leków stosowanych w terapii hipotonii zalicza się m.in. dihydroergotaminę (DHE), która zwiększa napięcia naczyń żylnych. Innego rodzaju farmaceutykami są leki sympatykomimetyczne takie jak midodryna czy norfenefryna pobudzające receptory α-adrenergiczne czy etylefryna pobudzająca dodatkowo receptory β-adrenergiczne. Zwiększają one ciśnienie krwi oraz jej przepływ w układzie żylnym. W niektórych przypadkach stosowane są również leki powodujące retencję sodu w organizmie takie jak mineralokortykoidy, m.in. fludrokortyzon. Wpływają one na zwiększenie objętości krwi krążącej.

 

4. Dieta w hipotonii
Odpowiednia dieta jest jednym z elementów niefarmakologicznego leczenia stanów niedociśnienia. Należy zapewnić odpowiednią podaż płynów w ciągu dnia (od 2 do 3 litrów). Pomocne może okazać się również picie kawy, która ze względu na zawartość kofeiny przyczynia się do podwyższenia ciśnienia. Warto również zwrócić uwagę na większą zawartość sodu w diecie.

 

Pomocne będzie również częstsze spożywanie posiłków o mniejszej objętości (zbyt duże ilości pożywienia przyjmowane w krótkim czasie mogą indukować wspomnianą wcześniej hipotonię poposiłkową). Należy wystrzegać się długotrwałego głodzenia, które może nasilać uczucie osłabienia przez obniżenie poziomu glukozy we krwi. Warto również uwzględnić ryby morskie (w tym również ryby wędzone) zawierające kwasy omega-3, które korzystnie wpływają na układ sercowo-naczyniowy.


Należy zadbać również o odpowiednią ilość owoców oraz warzyw w menu. Pomocne dla osób z niedociśnieniem tętniczym mogą okazać się niektóre preparaty roślinne, między innymi żeń-szeń czy korzeń lukrecji. Osoby z niskim ciśnieniem tętniczym powinny również wystrzegać się alkoholu, gdyż upośledza on wrażliwość odruchu z kardiopulmoreceptorów oraz baroreceptorów. Komórki te są receptorami, które reagują na zmiany ciśnienia tętniczego i przekazują informacje o nim do ośrodka naczynioruchowego.


Warto zwrócić również uwagę na to, czy niedociśnienie nie jest skutkiem interakcji leku z żywnością. Pokarmy bogate w tłuszcz powodują wzrost wchłaniania leków takich jak:

– teofilina (w jej przypadku takie samo działanie powoduje również papryka), stosowana m.in. w astmie oskrzelowej oraz w obturacyjnej chorobie płuc,
– trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne,
– β-adrenolityki (alprenolol, atenolol, metoprolol, oksprenolol, pindolol, propranolol, sotalol) stosowane m.in. w chorobie wieńcowej, nadciśnieniu tętniczym czy zaburzeniach rytmu serca.


Podobny efekt może wywoływać połączenie soku grejpfrutowego z cyzaprydem stosowanym m.in. w refluksie żołądkowo-przełykowym. Niedociśnienie tętnicze może być również spowodowane stosowaniem diety niskosodowej przy jednoczesnym przyjmowaniu preparatów litu (m.in. w leczeniu depresji).

 

Hipotonia, choć nie niesie za sobą tak wielu zagrożeń jak nadciśnienie tętnicze, nie powinna być bagatelizowana. Może być spowodowana chorobami, przyjmowaniem niektórych leków, gwałtowną zmianą pozycji lub innymi nieznanymi przyczynami. Nieleczona może wpływać niekorzystnie na jakość życia, a nawet pogarszać stan psychiczny pacjenta. Należy zadbać o zmianę stylu życia, aktywność fizyczną oraz dietę. W sytuacji, gdy metody niefarmakologiczne nie przynoszą pożądanych rezultatów, wprowadza się odpowiednie leki.

 

 

1 / 4
A jaki Ty masz cel? Nie trać czasu i zacznij już dziś! Skorzystaj z profesjonalnej opieki.
Określ swój cel treningowy, a my pomożemy Ci go osiągnąć.

Bibliografia
Banach M., Aktualny stan wiedzy na temat hipotonii, „Medycyna Rodzinna” 2004, 6, 246–250.
Golatowski M., Hipotonia ortostatyczna, „Medycyna Rodzinna” 2004, 4, 175–177.
Janda K., Siteń G., Sułowicz W., Hipotonia śróddializacyjna – przyczyny i zasady leczenia, „Forum Nefrologiczne” 2009, 2(1), 15–22.
Januszewicz W., Sznajderman M., Niskie ciśnienie krwi – norma czy choroba?, „Nadciśnienie Tętnicze” 2003, 7(1), 59–61.
Korzeniowska K., Jabłecka A., Interakcje leków z pożywieniem, „Farmacja Współczesna” 2008, 1, 24–30.
Lutomski J., Wpływ środków ziołowych na witalność organizmu, „Postępy Fitoterapii” 2002, 1–2, 6–15.
Szabłowska G., Twardowska-Rajewska J., Witczak J., Hipotonia poposiłkowa u osób starszych, „Postępy Psychiatrii i Neurologii” 1998, 1(6), 89–92.